sie

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *sę, ze praindoeuropejskigo *swé.

Wymŏwa

AS: /śe/

Zamiano

sie zamianek

1. Używane we strōnie zwrotnyj, jak ôsobã abo przedmiot, co wykōnuje czynność, tykajōm skutki tyj czynności.
   • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie

   łodpowiado, iż kaszel nazywoł sie po łacinie "juvenis". (Juvenis jednak znaczy - młodzieniec).

   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   Jo już tego nie pamiyntōm ale jak mōj nieboszczyk tatulek rzōńdzili, to w Libōmi pokazowały sie utoplce.

2. Używane do skazowaniŏ, iże ôsobã abo przedmiot wykōnuje czynność i jã ôdbiyrŏ.
   • 1939, Stanisław Bąk, Teksty gwarowe z polskiego Śląska

   Na podzim, jak je wykopali, gospodŏrz wziōn sie kartŏfle, a diŏboł nać.

   • 2016, Bydzie lepij. Jednoaktówki po śląsku

   We tyj Warszawie kupia sie jeszcze tako fajno kiecka, elegancko, na niydziela do kościoła byda miała.

3. Używane za formã bezôsobowõ.
   • 1984, Augustyn Halotta, Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat

   Jak to sie downi na Śląsku berało

   • Chop w kuchni

   Chopowi w kuchni niyrołz sie miyrznie i potyn wynołkwio

4. Niyakuratne, używane do powiedzyniŏ, iże jacyś ludzie tak robiōm.
   • 2018, Gazeta Ustrońska

   Mówi sie ponikiedy, że wina je po łobu strónach, ale je to dycki niemożebne do łocyny

   • 2008, Zbigniew Kadłubek, Listy z Rzymu

   Godo sie, że Friedrich Nietzsche był wjelkim nihilistom. Gupoty!

5. Używane do ôznaczaniŏ swobody wykōnowaniŏ czynności.
   • ojgyn.blogspot.com

   Ida sie tak bez las ze psiokym na szpacyr a sam nad brzygiym jeziōra leży jakisik fric naprany jak belōwa i mŏ ci to wszyjksko na sia.

   • 2015, Banhof. Jednoaktówki po śląsku

   Póda sie do szynku, piwo sie lajstna…

uwŏgi:

• Używane we niykerych rejōnach sia mŏ inksze znaczynie.
• We znaczyniu 2. i 5. może mieć formã se na cołkim Gōrnym Ślōnsku.
• We wszyjskich znaczyniach może mieć formã se we ôpolskim parcie Gōrnego Ślōnska.

frazeologijŏ:

chow sie, lŏć sie żurym

Inksze jynzyki

• angelski: -self, it, one, they, you
• czeski: se
• francuski: se
• hiszpański: se
• italijański: sé
• niymiecki: es, man, sich
• polski: się
• ruski: -сь, -ся
• słowacki: sa
• ukrajiński: -ся