koło

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *kolo, ze praindoeuropejskigo *kʷékʷlos.

Wymŏwa

AS: [kou̯o]

Rzeczownik

koło rodzaj nijaki

1. (geometryjŏ) rōndo społym ze wszyjskimi pōnktami we postrzodku tego rōnda
   • (potrzebny przikłŏd)
2. (potoczne) linijŏ na kraju koła
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   Nie dowiyrzoł se jeszcze i wziōn kamiyń i wciepnōł do stawu. Zarozki sie też zaczyny robić takie koła na wodzie.

3. przedmiot, co mo kształt koła, czynsto tajla ôd masziny, bez przikłod wozidła
   • 2008, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W koszarach pod szczytami Alp

   Za tom łąkom wczora widziołech dziołchy z wózkami o dwóch kołach.

4. ôkryślōnŏ grupa ôsōb, co majōm podobne cyle
   • 1921, Kocynder

   Jeno baron von Reitzenstein też chce u nos zorganizować swóje koło.

5. wozidło na dwōch kōłkach, co jedne je za drugim, ze kerownicōm i siodłym, napyndzane siyłōm ludzkich miyńśni
   • 1964, Feliks Pluta, Dialekt głogówecki

   No toch jŏ ino na koło siŏd, a wio aż tam na to miejsce.

ôdmiana:

ôdmiana: koło
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	koło	koła
dopołniŏcz	koła	kōł
cylownik	kołu	kołōm
biernik	koło	koła
nŏrzyndnik	kołym	kołami pz.: kołōma
miyjscownik	kole	kołach
wołŏcz	koło	koła

uproszczōny zŏpis
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	koło	koła
dopołniŏcz	koła	kōł
cylownik	kołu	kołōm
biernik	koło	koła
nŏrzyndnik	kołym	kołami pz.: kołōma
miyjscownik	kole	kołach
wołŏcz	koło	koła

synōnimy:

1. ciesz. bicykel, pej. keciŏk, szp. pyńdzidło

Przimianek

koło przimianek

1. blisko, przi
   • 2014, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W udręce nadziei

   Siednij se koło mie, jak hań siedzom inne baby kole swych chopów...

składnia:

1. koło + dopołniŏcz

synōnimy:

1. kole, blisko, po blisku, przi, wedle, wele

Frazeologijŏ

• być za piōnte koło
• cmachtać koło kogoś
• czysty jak śnieg koło kuźnie
• dbać ô coś jak furmōn ô piōnte koło
• mieć sie koło kogoś
• mieć kogoś za piōnte koło u woza
• mleć jynzykym jak młyńske koło
• na swoje koło wodã ôbrŏcać
• stŏć ô kogoś jak furmōn ô piōnte koło, kej mŏ sztyry dobre
• stŏć ô kogoś jak ô piōnte koło u wozu
• trzimać jak luterskŏ wiara koło Cieszyna
• w koło Macieju

Inksze jynzyki

• angelski: circle, disc, disk, ring, near, bicycle, bike
• czeski: kolo, kruh
• francuski: cercle, disque, roue, bicyclette, cycle, vélo, vélocipade
• hiszpański: cerca, círculo, rueda, bibibleta
• niymiecki: Kreis, Rad, Fahrrad
• polski: koło, rower
• ruski: возле, колесо, круг, около, окружность, велосипед