Aneks:Koczwara - Kilka wyrażeń ludowych z Małych Kończyc koło Zebrzydowic na Śląsku

Słownik ôpublikowany ôd Jana Koczwary we cajtōngu „Lud” nr XVIII 1912. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie, tak we ślōnskij kolumnie, jak tyż we polskij.

ślōnski	polski
Alojs	Alojzy; imię męskie
Babiczka	akuszerka, położna
babuć	wieprzek; Świnia; często używanym jest frazes: „Wiwat! Niech żyje babuć w klotce!", jeśli się ktoś z nieodpowiednim dowcipem wyrwie
barzéna	błoto; oparzelisko; trzęsawisko
bibrówka	brusznica; rodzaj jagody leśnej, podobnej z wyglądu do borówki
blamborzyć	mówi sie tak o bulgocącej wodzie; bulgotać
błecha	pchła
bocuń	bocian
buchta	rodzaj bułki, upieczonej z delikatnej pszennej mąki
burmister	burmistrz
cent	cetnar
cera	córka
cerziczka	córeczka
cesta	droga; gościniec
chałupnik	gospodarz, mający własne obejście
chwost	ogon
ciérń	krzak; tarnina
ciongnonć sie	iść precz; wyrażenia: „Ciong sie", używa się wtedy, gdy ktoś nieproszony do czegokolwiek się wmiesza
czert	dyabeł; czart
czorownik	człowiek, mogący duchy wywoływać, lub zaklinać; czarnoksiężnik
cztericet	czterdzieści
czternost	czternaście
djobeł	szatan; zły duch
dudłać	narzekać; skarzyć się ciągle na coś; zrzędzić
duszéczka	pokutująca dusza zmarłego człowieka
dwacet	dwadzieścia
dwanost	dwanaście
dwasta	dwieście
dycki	zawsze; ciągle; bez ustanku
dzichówka	plachta, služaca do noszenia trawy
dziedzina	wieś sama, w odróżnieniu od dworu
dziéża	cebrzyk, w którym się zarabia ciasto
dziwać sie	przypatrywać się; oglądać coś
dźwirze	drzwi
fana	chorągiew; sztandar
fara	plebania
farorz	proboszcz
ferun	przezwisko; nie dający spokoju; napastujący; piorun
fojt	wójt
forśtant	naczelnik stacyi
frajer	kawaler, starający się o rękę panny
gadzina	drób, ptactwo
gazda	bogaty chłop, mający własną chałupę i grunt, a nie odrabiający pańszczyzny
golon	kawaler
golonka	panna na wydaniu
gonsionka	gąsienica
gospoda	dom zajezdny; karczma
gospodzki	właściciel domu zajezdnego
gronotny	tęgi; tuczny
gruch	przezwisko; nieokrzesany i gburowaty chłopiec lub też dziewczyna
gudłaj	przezwisko; przekorny; niedołęga
hahar	przezwisko; włóczęga; gdy pociąg jedzie w stronę Krakowa, na wschód, wtedy dzieci wołają: ,,Z Haharami do Krakowa", naśladując głos i takt wybuchającej pary i dymu z komina lokomotywy
hawirz	górnik; każdy człowiek zajęty przy kopalni, głównie przy kopalni węgla kamiennego
hebama	akuszerka; położna
hneda	wnet; wkrótce
hnetki	zaraz; niedługo
Hunys	Janek; Jasiek; zdrob. imię męskie
Idem	ide; czestem jest wyrazenie: „Dzi wen!“, jeśli się chce kogoś natrętnego odpędzić; w 3 os. czasu przeszł. niedok., jak n. p. we formie: „"On szoł", występuje temat odmienny
Janiczek	świetlik Świętojański; Janeczek zdrob. imię męskie
jelinka	jelonek, owad, siadający tylko na dębach
Johan	Jan; imię męskie
Johanna	Joanna; imię żeńskie
kadłubek	klatka dla szpaków, zbita z sześciu deszczułek, z niewielkim, okrągłym otworem w Środku; nazwa studni źródlanej, zrobionej z jednego kloca drzewnego, bez pokrycia od wierzchu i z małym, okrągłym otworem z boku, dla przeciekania zbytecznej wody
kel	kapusta włoska
kelerub	brukiew, roślina warzywna
kiery	który
klebecić	pleść niestworzone rzeczy
klebeta	dužo gadajaca kobieta
klebetnica	baba mieląca językiem
klebetnik	zrzęda; gaduła
klenkanie	czas, w ktörym na Anioł Pański dzwonią
kludzić	prowadzić; wieść; we formie zwrotnej: „Kludzić sie* znaczy tyle, co iść; chodzić
Kłobuk	kapelusz; we wyrażeniu: „Kłobuk cukru“, znaczy to tyle, co głowa cukru
kłobuczek	czapeczka
kminić	kłamać; blagować
knajtek	przezwisko; wyrostek; smarkacz
kokot	kogut; zdrobniałe : „kokotek“ stužy na oznaczenie lokalnego pociągu, kursującego między Piotrowicami, niedaleko od Małych Kończyc leżącą wsią a Frysztatem, miastem powiatowem
kole	koło; przy
kolorz	kołodziej
komornik	mieszkający u jakiegoś bogatszego gospodarza
komorne	wynajęte mieszkanie
konać	dokonać czegoś, dokazać
kos	ptak kos; we frazesie: „Ta baba, to kos” oznacza to tyle, co cięty; nie w ciemię bity
krumpieć	trzeszczeć; uginać się
krupiczniok	pewien rodzaj pieczywa, zrobionego z mąki pszenicznej grubej, tartej na żarnach z pośpiechem
krziż	krzyż
kubiéta	kobieta zamężna
kuckać	kaszieć
kuckanie	kaszel, duszenie się
kwit	okowita; spirytus; wódka
kwok	karpiel, roślina pastewna
kyrczeć	tak mówią, gdy kwoka siedząc na ziemi, z cicha gdera; pomrukiwać
lagromentnik	przezwisko; rozpustnik; zły człowiek
lagromentnica	zepsuta kobieta; bezwstydnica
lajer	katarynka do grania
lajerka	kobieta, grająca na katarynce
lajermon	kataryniarz
lajermonka	baba, grająca na katarynie
leśnik	duch leśny
Lojska	Alojzya; imię żeńskie
luto	smutno; wyrażenie: „Luto mi”, oznacza tyle, co lituję się nad kimś
lutość	żal; smutek; litość
maciczka	mateczka, matka
mamona	duch zwodzący
maryjonek	majeranek, roślina warzywna
maszyna	kolej żelazna; pociąg
mentel	motyl
mienij	mniej
młónek	tartak; piła drzewna
mora	duch, nachodzacy ludzi we śnie
możno	możliwe
muter	matka
muterka	mateczka
nima	nie; frazes: „Nima možno“ oznacza cos niemožliwego
nocznica	duch, zwodzacy ludzi; ćma nocna
uobrazek	figura, lub tež obraz jakiegoś Świętego, lub Świętej, stojącej przy drodze
uolmaryja	szafa z przyborami kuchennemi; Śpiżarnia
uomotać	omamić kogoś
uopica	małpa
uopowożyć sie	odważyć się; poważyć się
uostropiec	drąg z drzewa z wystającymi po bokach kołkami, służący do suszenia siana
uowczorz	pastuch owiec
uowiezina	mięso wołowe
uoźrały	upity, pijany
paterek	ksiądz; proboszcz
pieron	piorun
pieroński	przeklęty; przezwisko
plasnonć	plusknąć we wodzie
plumps	wykrzyknik, gdy coś do wody wpadnie
podziwać sie	patrzeć się, oglądać się
porzat	już; ciągle
przekludzić	przeprowadzić; we formie zwrotnej: „Przekludzić sie“ znaczy to tyle, co przeprowadzić się
przi	przy
przijdem	przyjdę; idę; w 3 os. czasu przeszł. dokon., jak n. p. we wyrażeniu. „Chłop prziszoł”, występuje inny temat
przikludzić	przyprowadzić; przywieść
puczyć	kręcić; jeśli ktoś powie: „Puczy mnie w brzuchu”, to znaczy to tyle, że on ma bół żołądka
rechtur	kierownik szkoły
réż	żyto
rozpajdzony	rozogniony; ognisty; płomienny; palący się
ryma	katar
rzékać	modlić się
rzékanie	modlitwa
saframentnik	przezwisko; przeklętnik ; bezbożnik
sérkorz	fabrykant serów
sfol	rozmysł: wyrażenie: „Na sfol“ oznacza tyle, co z rozmysłem, na schwał
siedlok	chłop, mający własną posiadłość ziemską
skoczka	pchła
skrzot	przezwisko; mały dzieciak
skrzotek	przezwisko; smarkacz; malec
slepiec	bak koński; giez
sozawica	sadzawka, w ktörej zwykle znajduje sie wielka, drewniana skrzynia z rybami na rozplodnienie; z tej skrzyni przenoszą potem młode rybki do właściwego stawu
spanie	śpiączka
starość	kłopot; staranie się
starzyczka	babka
starzyk	dziadek
stela	stąd
strom	drzewo
sturkać	popychać
strzachaty	wielki; szeroko rozpostarty
strzykać	pluć; ziać czemś
strzyżek	mała mysz polna, z wydłużonym nieco pyszczkiem
swaczyć	jeść wogóle; spożywać podwieczorek
swaczyna	jedzenie w ogóle; podwieczorek
synek	chłopiec; synek
szatka	chustka na głowę, ozdobiona kolorowymi deseniami, lub też zupełnie pojedyncza i biała
szkolnik	uczeń
szkolniczka	uczennica
sztreka	tor kolejowy
szuścieć	szumieć; robić hałas, przypominający szelest liści
szwarny	piękny; zgrabny
szwestka	drobna śliwka
szykowny	zgrabny; prędki
takowny	taki; tak wielki
telki	taki; tak dužy; przystowia: „Telkie jabko za grejcor” używa sie wtedy, gdy się coś komuś nie uda
trawnica	płachta, służąca do noszenia trawy
trzi	trzy
trzicet	trzydzieści
trzinost	trzynaście
trzista	trzysta
uczyciel	nauczyciel
utopiec	duch wodny
użrać	ukąsić; ugryźć
wanielik	ewangelik
wasermon	duch wodny
wen	precz
wielgi	wielki; wyrażenie: „Wielgie nobożeństwo” oznacza sumę w kościele
wkludzic	wprowadzic; we formie zwrotnej: „Wkludzić sie” ma to znaczenie wprowadzić się
wula	wola; chęć; frazes: „Po wuli”, oznacza tyle, co chętniej; po dobroci
wykludzić	wynieść; we formie zwrotnej : „Wykludzić sie” znaczy to tyle, co wyprowadzić się
wyrch	szczyt; piętro; strych
zaburzyć	zastukać
zakludzić	zaprowadzić
zażbluchać	zabulgotać
zowidka	córka naturalna, pochodząca z nieprawego małżeństwa
Źrzadło	zwierciadło
źwiérz	zwierzę
żbluchać	bulgotać; mówią tak wtedy, gdy na wodzie pokazują się bańki, pękające przy zetknięciu się z powietrzem i wywołujące tem pewnego rodzaju osobliwy dźwięk
żymła	rodzaj bułki z żytniej mąki, pieczonej zazwyczaj tak, że się ich po kilka naraz w jednym szeregu trzyma.