bez

Ze SileSłownik
Idź do: nawigacyjŏ, szukej

Inksze formy

bezy

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *perz, ze praindoeuropejskigo *per- abo ze prasłowiańskigo *bez, ze praindoeuropejskigo *bʰeǵʰ-.

Wymŏwa

AS: [bes]

Przimiano

bez przimianek

  1. Używane do ôkryślyniŏ braku ôbiektu abo czynności.
    • 1908, Jan Kopeć, Ô piniōndzach zapadniyntych
    Wszyndy, kaj sōm teraz studnie bez dna, abo kaj sōm trzōnsōwki żeby sie w nich człowiek utopił, tam dōwnij były piniōndze.
    • 1929, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny
    Nie wybierom ani wróbli, bo bez nich byłoby nudno jak na ulicy bez chłopców.
  2. Używane do ôkryślyniŏ przeszkody, co sie jōm przebywŏ w czasie czynności.
    • 1984, Augustyn Halotta, Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat
    — Przylyź tyż i do nos! — zawołała rubo Wajnertka, kiero wyglądała bez łokno.
  3. Używane do ôkryslyniŏ powodu.
    • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie
    Zaś zbańturzone ze snu bez to larmo matki dźwigały kole łokien swoje dziecka i padały:
  4. Używane do ôkryślyniŏ czasu trwaniŏ czynności.
    Eksperymynty ze roztomajtymi abgeryjtami ze baniōm robiōłech bez połra dni
  5. Używane do zaznaczyniŏ, iże czegoś je wiyncyj niż je padano.
    • 1961, Alfred Zaręba, red., Śląskie teksty gwarowe
    Dziwej sie, padŏ mi ôna, Jantōń Klimek mŏ bez tysiōnc sztyrysta złotych pyndzyje, a yny dwanŏście lŏt przerobiōł na grubie.
    • 1978, Brunon Strzałka, Godek i Bojek Śląskich ciąg dalszy
    Lutnia miała wtedy bez sto członków.
  6. Używane przi ôkryślaniu miyjsca styku dwōch ôbiektōw przi wartkim ruchu.
    • 1978, Brunon Strzałka, Godek i Bojek Śląskich ciąg dalszy
    Dioboł chcioł sie postawić i co powiedzieć, ale jak dostoł jedną faską bez pysk, to zarozki szeł konie zaprzągać.
    • 1939, Stanisław Bąk, Teksty gwarowe z polskiego Śląska
    a jak takigo wilka ktory gichnōł wrzōncōm wodōm bez łeb, to tyn zarŏz ôślyp
  7. We strōnie biernyj używane do ôznaczyniŏ wykōnawcy czynności.
    • 2015, Marcin Szewczyk, Silesia Noir
    Podźwigłech ze zole upuszczōny bez niego nōż i rozetłech sznōry, kerymi powiōnzano była Truda.

składnia:

  1. bez + dopołniŏcz
  2. bez + biernik
  3. bez + biernik
  4. bez + biernik
  5. bez + biernik
  6. bez + biernik
  7. bez + biernik

uwŏgi:

Znaczynie 7. to nowŏ kalka z polskigo. Barzij zalecane je ôd.

kolokacyje:

  1. bez telefōn
  2. bez ôkno, bez dźwiyrze
  1. bez dwa miesiōnce, bez rok
  2. bez rzić, bez gymbã

synōnimy:

  1. przez (cieszynske)
  2. skuli, skirz, skyrs (cieszyńske), przez (cieszynske)
  3. przez (cieszynske)
  4. przez (cieszynske)
  5. w, po, przez (cieszynske)
  6. ôd, przez (cieszynske)

antōnimy:

  1. z
  1. hned, bezma, bezmała

Frazeologijŏ

Inksze jynzyki

  • angelski: across, because, by, for, of, over, through, thru, with, without
  • czeski: přes, skrz, bez, beze
  • francuski: par, à travers, sans, pas de
  • hiszpański: a través de, sin
  • italijański: a, attraverso, da, per, senza
  • niymiecki: aus, durch, lang, von, über, ohne
  • polski: przez, bez
  • ruski: в течение, из-за, через, без, сверх
  • słowacki: cez, bez
  • ukrajiński: на, протягом, через, без