być: Porōwnanie wersyji

Ze SileSłownik
Idź do: nawigacyjŏ, szukej
(Czasownik)
Linijŏ 94: Linijŏ 94:
 
'''synōnimy:'''
 
'''synōnimy:'''
  
# [[istnieć]]
+
# [[istnieć]], [[egzystować]]
# [[znajdować sie]]
+
# [[znojdować sie]]
 
{{lista|5|[[robić]], [[pracować]]|||||}}
 
{{lista|5|[[robić]], [[pracować]]|||||}}
  

Wersyjŏ ze dnia 11:54, 2 mar 2019

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *byti, ze prabałtosłowiańskigo *būˀtei, ze praindoeuropejskigo *bʰuH-.

Wymŏwa

AS: /być/

Czasownik

być czasownik dokōnany

  1. istnieć, trwać
    • 2002, Bogdan Dzierżawa, Z Biegiem Rudy
    Była strzoda i Ziguś ze Zefkiym od rana siedzieli w koziołku pod Getrudzinom zegrodom.
    • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie
    Skuli tego w tym miasteczku była moc szynków
  2. być kajś, we jakimś miejscu
    • 1911, Paweł Marek, Ô czowieku, co bōł diŏbłōm przedany
    Uradowany ksiōndz spiychoł sie do chałupy, ale ôna była jeszcze bardzo daleko.
    • 1967, Walenty Dobrzyński, Gwary powiatu niemodlińskiego
    Przed sześćma latmi żech rŏz bōł w Nyjsie z pŏrōm kōńcmi po śtyrdzieści ôjziym cantnarōw wanglich.
  3. mieć jakõś cechã
    • 1961, Alfred Zaręba, red., Śląskie teksty gwarowe
    Ale ôna była bardzo wymyślatŏ.
    • 1930, Edward Jelyń, pamiyntnik
    A mioł dwōch synōw, a tyż byli tacy wielcy jak tyn stary.
  4. nŏleżeć do jakijś grupy, mieć jakõś relacyjõ z kimś, wykōnować jakiś fach
    Mało Virginia Dare była wnuczkōm jednego z gubernatorōw angelskich, Johna White’a
    • 2015, Marcin Melon, Kōmisorz Hanusik. We tajnyj sużbie ślōnskij nacyje
    Roz, żech musiōł sie nauczyć godać po polsku tak, coby żodyn sie niy pokapowōł żech je Ślōnzok.
  5. robić za kogoś, wykōnować jakiś fach
    • 1930, Edward Jelyń, pamiyntnik
    Bajer, ona była za hebama tu w Dembieńsku
  6. nŏleżeć do ôrganizacyje
    • 2018, Szczepōn Twardoch Drach, przekł. Grzegorz Kulik
    Richat Biela przi wojsku je ôd mŏja.
    • 2014, Marcin Melon, Kōmisorz Hanusik
    Polska je we NATO, a NATO zaroz użyje broni chemicznyj, abo biologicznyj.

być czasownik posiyłkowy

  1. Używany do tworzyniŏ strōny biernyj.
    • 2010, Grzegorz Wieczorek, Ô snŏżność naszyj mŏwy
    Twardym grōntym, co na nim ślōnski jynzyk mŏ być postawiōny, powinna być mŏwa naszych starzikōw.
  2. Używany do tworzyniŏ czasu prziszłego czasownikōw niydokōnanych.
    • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie
    Jak byda chcioł, to tyż byda z niom żył!
    • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2
    mamulko, kery bydzie krwawe łzy puszczać, to jŏ byda, to pokŏżcie na mie
  3. Używany do twŏrzyniŏ czasu zaprzeszłego.
    • 1856, Edward Świerkiewicz, Polák w Śląsku, lebo dwá Wachtárze w jednéj dziedzinie
    Jábych se nie był myśláł, że ci polácy, tacy mądrácy byli!

ôdmiana:

ôdmiana: być
forma liczba pojedynczŏ liczba mnogŏ
1 ôs. 2 ôs. 3 ôs. 1 ôs. 2 ôs. 3 ôs.
bezôkolicznik być
czas terŏźny je żech je żeś je (my) sōm sōm żeście sōm
czas przeszły
m bōłch,
bōłech,
bōł żech
bōłch,
bōłeś,
bōł żeś
bōł bylimy,
bylichmy
byliście,
byli żeście
byli
ż byłach,
była żech
byłaś,
była żeś
była byłymy,
byłychmy
byłyście,
były żeście
były
n byłoch,
było żech
byłoś,
było żeś
było
tryb rozkazubydźniych jebydźmybydźcieniych sōm
czas prziszły m bydã bōł,
bydã być
bydziesz bōł,
bydziesz być
bydzie bōł,
bydzie być
bydymy byli,
bydymy być
bydziecie byli,
bydziecie być
bydōm byli,
bydōm być
ż bydã była,
bydã być
bydziesz była,
bydziesz być
bydzie była,
bydzie być
bydymy były,
bydymy być
bydziecie były,
bydziecie być
bydōm były,
bydōm być
n bydã było,
bydã być
bydziesz było,
bydziesz być
bydzie było,
bydzie być
czas zaprzeszły m bōłch bōł,
bōłech bōł,
bōł żech bōł
bōłś bōł,
bōłeś bōł,
bōł żeś bōł
bōł bōł byli my byli,
bylichmy byli
byliście byli,
byli żeście byli
byli byli
ż byłach była,
była żech była
byłaś była,
była żeś była
była była były my były,
byłychmy były
byłyście były,
były żeście były
były były
n byłoch było,
było żech było
byłoś było,
było żeś było
było było
tryb warunku m bych bōł byś bōł by bōł by my byli,
bychmy byli
byście byli by byli
ż bych była byś była by była by my były,
bychmy były
byście były by były
n bych było byś było by było
udzielnik bierny
m
ż
n
udzielnik czynnymbydōncy
żbydōncŏbydōnce
nbydōnce
gerundbycie

składnia:

  1. być + mianownik
  2. być + ôkolicznik
  3. być + przimiotnik / udzielnik
  4. być + nŏczynik / mianownik
  5. być + za + biernik

uwŏgi:

Forma niyma używanŏ do zaprzeczyniŏ funguje ino we 3. ôsobie we czasie terŏźnym.

kolokacyje:

  1. być w, być nad, być pod, być przed
  2. być do luftu

synōnimy:

  1. istnieć, egzystować
  2. znojdować sie
  1. robić, pracować

Frazeologijŏ

Inksze jynzyki

  • angelski: (1.1) be
  • czeski: (1.1) být
  • francuski: (1.1) être
  • hiszpański: (1.1) estar, ser
  • italijański: (1.1) essere
  • niymiecki: (1.1) es, sein, werden
  • polski: (1.1) być
  • ruski: (1.1) быть
  • słowacki: (1.1) byť
  • ukrajiński: (1.1) бути