przez

Ze SileSłownik
Wersyjo ze dnia 16:27, 3 siy 2019 autorstwa Grzegorz Kulik (dyskusyjŏ | wkłŏd) (Przimiano)
(rōżn.) ← starszŏ wersyjŏ | Terŏźnŏ wersyjŏ (rōżn.) | Nastympnŏ wersyjŏ → (rōżn.)
Idź do: nawigacyjŏ, szukej

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *perz, ôd prasłowiańskigo *per- + *-z, ze praindoeuropejskigo *per-.

Wymŏwa

AS: [pšes]

Przimiano

przez przimianek

  1. Używane do ôkryślyniŏ czasu trwaniŏ czynności.
    • 1984, Augustyn Halotta, Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat
    — Siednijcie se, Szendzielorzko, niech wom nogi trocha wypocznom, a jo przez ten czas kawy naparza.
  2. Używane do ôkryślyniŏ przeszkody, co sie jōm przebywŏ w czasie czynności.
    • 1911, Paweł Marek, Ô czowieku, co bōł diŏbłōm przedany
    Szli przez pola i lasy.
  3. Używane do ôkryslyniŏ powodu.
    • 1964, Feliks Pluta, Dialekt głogówecki
    To przez to nieposuszyństwo musioł tak dugo ciyrpieć.
  4. Używane do zaznaczyniŏ, iże czegoś je wiyncyj niż je padano.
    • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2
    Kuchciku, powiedz nam nowinã, bo mie ta gościna przez piyńćset talarkōw kosztuje, a jak zeznōmy, iż ta nowina nie je wŏrt, dŏsz głowã.
  5. Używane przi ôkryślaniu miyjsca styku dwōch ôbiektōw przi wartkim ruchu.
    • 1856, Edward Świerkiewicz, Polák w Śląsku, lebo dwá Wachtárze w jednéj dziedzinie
    dziewczę dzierżało jeszcze woła na porwozie i leciało za nim, i aż sie tu pies bráł do dziewuchy, takech potem skoczył i piznąłech go przez pysk, że sie hnet przekopyrtnął, potém wziął chwost między nogi i puścił sie w chrośty za masárzem.
  6. We strōnie biernyj używane do ôznaczyniŏ wykōnawcy czynności.
    • 2008, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W koszarach pod szczytami Alp
    Żarna stoły u nos na górze przy dużym kominie i - sie wiy – były zablombowane przez byrgra.

składnia:

przez + biernik

uwŏgi:

Na pōłnocy czynstsze bez.

Znaczynie 6. to nowŏ kalka z polskigo. Barzij zalecane je ôd.

kolokacyje:

  1. przez noc, przez rok
  2. przez ôkno, przez dźwiyrze
  1. przez rzić, przez gymba

synōnimy:

  1. bez
  2. bez
  3. bez, skuli, skirz, skyrs (cieszyńske)
  4. bez
  5. bez, w, po
  6. bez, ôd

antōnimy:

  1. hned, bezma, bezmała

Frazeologijŏ

Inksze jynzyki

  • angelski: across, because, by, for, of, over, through, thru, with
  • czeski: přes, skrz
  • francuski: à travers
  • hiszpański: a través de
  • italijański: a, attraverso, da, per
  • niymiecki: aus, durch, lang, von, über
  • polski: przez
  • ruski: в течение, из-за, через
  • słowacki: cez
  • ukrajiński: на, протягом, через