Aneks:Bandtkie - Wiadomości o ięzyku polskim w Szląsku i o Polskich Szlązakach
Słownik, co go spisoł Jerzy Samuel Bandtkie i społym ze krōtkōm mōnografijōm ô Ślōnzokach ôpublikowoł we cajtōngu „Mrówka Poznańska” we 1821 roku. Niy wiadōmo, kaj te słowa były zebrane. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie.
| ślōnski | polski |
|---|---|
| będziema | będziemy |
| chyżnik | chałupnik |
| Ciepać | ciskać |
| ciotka, uiek | każdy starszy |
| Cuda pachać | figle stroić |
| Czapka | Kapelusz |
| Dawka | podatek |
| Drzewko | Barełka, sądek |
| Fararz | Pleban |
| Frelka | Panna. (z Niemieckiego Fräulein.) |
| Fryszownia | fryszerka |
| Futrować | popasać |
| Galoty | spodnie |
| Gorlić się | gniewać się |
| Grafka | Grafowa, Hrabini |
| gwara | mowa |
| haniebna | bardzo wielka |
| Haniebny, haniebnie drogi etc. | niezmierny |
| harna | ładna |
| Heta, wiocha | ksobie i odsiebie |
| Hetman | Podstarości |
| Hutnie | bardzo |
| iarzągi | śledzie |
| ja | tak iest (z Niemieckiego) |
| Janoć | zaiste |
| jata | chałupa |
| jedna | pierwsza (o godzinie) |
| Jurga | Jerzy |
| Kiendrozie mięso | wieprzowina |
| Kiszka | zsiadłe mleko |
| Kłaki | kalarepa |
| krzypoka | rów |
| Kuli temu | dla tego. (dawne kwoli, gwoli temu.) |
| kwaśne | ocet |
| łapa | świnia |
| łodnik | właściciel łodzi |
| Luft | powietrze |
| Luto, luto mu | smutny |
| Masarz | rzeźnik (Czechismus) |
| Miano | maiątek. (Po staropolsku.) |
| Mielcarz | Piwowar |
| Mocki | wiele |
| Mycka | Czapka |
| Naiemnik | dzierzawca |
| nianko | oyciec |
| onaczyć | tak często iest ten wyraz w ustach ludu, że trudno go określić |
| opowiedzi | zapowiedzi |
| Ostuda, ostudę wyrządzić | na złość czynić |
| Oszydzić kogo | oszukać |
| Otrok | Kawaler |
| panaczko | każdy pan, w szczgólności ksiądz |
| panna bruta | panna młoda (z niemieckiego Braut) |
| parobek | kawaler |
| picować | popasać |
| Piznąć kogo | uderzyć |
| po lekku | powoli |
| Poganka | Tatarka |
| Porączyć się | witąć lub żegnać się. Móy Pan przysłali mię tu z porączką, (z komplimentem. I w Polszcze wieśniacy czasem mieyscami tak używaią mnogiey liczby o osobach wyższych. |
| Poyśdź pod woiaki | poyśdź do woyska |
| Prawdę macie | prawdę mówicie |
| Prawić | mówić, Gwarzyć, Gwara, iuż w Pszczyńskiém i Bytomskiém Państwie nie tak w używaniu, iak w Oławskim Powiecie. |
| prawie macie | prawdę mówicie |
| Przaiac komu | kochać kogo, sprzyiać komu |
| Przykopa | rów |
| przyleżytość | okazya |
| Psowi | psu |
| rybitw | rybak |
| Siąkać tabakę | (w dolnym Szłązku niuchać) zażywać |
| śpiewka | pieśń, piosneczka nabożna |
| Srąbek | sanki |
| Starka | babka |
| stary śmierduch | mąż |
| statek | majątek, posiadłość |
| Stękać | chorować n. p. moia córa stęka iuż kilka niedziel |
| strząd | zaręczyny |
| Strzewiki | trzewiki |
| święta wieczerza | uroczystość 15-latków |
| Synek | młodzieniec każdy |
| Szalka | filiżanka |
| Szklanka | każde naczynie szklanne |
| szumna | piękna |
| Szyndzioły, szczudły | gonty. (w W. Polszcze szkudły z Niem. Schindel.) |
| Tabaka kurzona | tytoń |
| Tabaka siąkana | tabaka (gdzie indziey w dolnym Szląsku Tabaka niuchana). |
| Topić w piecu | palić w piecu. (z Rosyyskiego). |
| Urzędnik, Urzędniczka | Ekonom we wsi Ekonomowa |
| wartko | prędko |
| Waszność | Waszmość - Ten wyraz słyszałem tak po wsiach około Kluczborka, iako też i w Jełowéy wsi do Amtu Kupu należący o mil dwie od Opola |
| Woiak | żołnierz |
| woniaczki | bukiety |
| Woźnica | stangret |
| wyciężnik | emeryt (siedzi na wyciągu; to iest w osożbnéy chałupie, (iacie, chacie) gdzie w spokoyności na starość odstąpiwszy albo przedawszy gospodarstwo bądź dzieciom bądź krewnym żyie z obwarowanéy sobie ordynacyi) |
| wydać się | wyjść za mąż |
| Wyzgierny | swawolny, rozpustny. |
| Wzdycki | zawsze |
| za pokoiem | kontent |
| Zadek | tył, n. p. usieśdź na zadku to iest: ną tyle, zaiechać na zadek, na tyły zaiechać. |
| Zagłoba | frasunek |
| Zdzwierze | drzwi |
| Żemła | kukiołka (z Niem. Semmel.) |
| żenich | pan młody |
| Źradło, Źradełko | zwierciadło, zwierciadełko |
| Zreć | ieśdź (o koniach) |
