Aneks:Bystroń - Przyczynek do dialektologii polskiej (z narzecza Lachów szląskich)

Słowa ôpublikowane ôd Jana Bystronia we cajtōngu „Prace Filologiczne” nr IV 1893. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie, ale była dodano kolumna ślōnskich słōw znormalizowanych do ślabikŏrza.

ślōnski	Bystroń	polski
babrać	babrać	walać, brudzić, pisać niedołężnie i niewyraźnie; por. nazwisko: Babraj. Co do formy tego wyrazu zauważyć należy, że występuje w nim podwojenie (reduplikacyja) pierwszej spółgłoski z samogłoską a. Przytaczam tu jeszcze inne przykłady takiej reduplikacyi: chechłać, ocierać: „Jużeś zaś ty galaty přechechlál? (te spodnie przetarł); por. nazwę osady śląskiej: Chechłówka i nazwę rodową: Chechliński. W związku z tym wyrazem pozostaje słowo: ochlić, ocierać: „Šviňe cośi śćrbi, bo śe ochli o strom” (ocierao drzewo). — chuchać, ogrzewać tchem: wyraz ten, jeżeli nie jest przyswojony z niem. hauchen, możnaby zestawić ze stsłw. xoyxora, siccitas (Mikl.=coyxora) i z przym. suchy, coyx, lit. sausas. — dudńić, szumieć. Jak uderzy w puste naczynie, to zadudni. Woda, płynąc pod ziemią, dudni. „Cosi mu w přer$ach dudńi:” — fifraé, rozsmarowywać coś nieporządnie: „Dzieci zaffrały sie jedzeńim.” mamlać, jeść nieporządnie: „To je taki mamlas”=człowiek do niczego, —mamrać, szemrać, mruczeć,—pypłać, robić coś nieporządnie, niezdarnie i powoli: „To je taka pypłańina (pypłaczka)=robota zmudna, nieprzyjemna. —tytłać, jeść nieporządnie: „Świńa nó chce żrać, jeny všicko roztytlala.? Należą tu jeszcze wyrazy dziecinne: mama, tata, papać (jeść), tutać (pió), nynać (leżeć), kukać sie (ukrywać się), kakać (cacare) i t. p. 2).
bachōrz	bachóř	brzuch w znaczeniu pogardliwym; 1. mn. bachora, wnętrzności. Inne znaczenia podaje J. Karłowicz: „Mómoire sur influence des langues orientales sur la polonaise” (Leide 1884).
bago	bago	sok z tytoniu, gryziony tytoń; por. morawskie baga. (Fr. Bartoš, Dialektologie moravská. Berno 1886, na str. 198).
bierce	b'erce	l. mn. bierca, drąg służący.do dźwigania konewek z wodą.
berło	berło	l. mn. berła, kule, któremi się posługują kulawi, jak cz.
berło	berło	pol. berło=cz. żezlo (sceptrum). Wyraz berło ma zatym odmienne znaczenie w różnych jęz. słow.; głównym znaczeniem jest wszakże — laska, kij. Na Żerle opiera się kulawy, ale berło jest także godłem potęgi królewskiej (por. oxfjsrzęov). Por. różne znaczenia laski, którą również może się posługiwać ktoś potrzebujący podpory, i która (np. laska marszałkowska) jest zarazem oznaką najwyższej godności.
blyszczeć	blyščeć	patrzeć, gapić się: „Cóż tak blyszczysz.”— „Cóżeś je taki wyblyszczony?”
boskym chodzić	boském chodźić	chodzić boso.
brnieć	brńeć	mruczeć, mor. brnet' (por. Bartos Dial. mor.).
buchać sie	buchać śe	mieniać się na coś: „buchejmy sie na godzinki” (mieniajmy się na zegarki).
buchnōńć sie	buchnóć śe	uderzyć się (w mowie dzieci).
burdak	burdak	młynek do czyszczenia zboża (wurfdach?).
czapić sie	čapić śe	przycupnąć: „kura sie czapi.
czechmōn	čechmán	czart. Čechmann= Czech?
czernidło	čerńidło	atrament —czernidlo čérwione—podobna zmiana znaczenia, jak w atramentum.
czetyna	četyna	igły drzew iglastych.
czympieć	čęmp'eć	przykucnąć.
corek	corek	kojec np. na drób', przegroda na kartofle i t. p.; może = dcorek od dca — deska, który to wyraz mamy np. w Bibl. szaroszpat.
czuć	čuć	ma obok zwyczajnego znaczenia także znaczenie: słyszeć. (Tak samo w sąsiednich gwarach morawskich, w języku slowackim i ruskim. Por. Behaghel (Deutsche Sprache — str. 99): Bei ahd. Dichtern ist nicht selten das Vb. sehen, wenn es sich um Wahrnehmungen des Okres handelt';—por. „kolor krzyczący”;— por. mor. „słyżeć smrad. (Bart.).
ciupać	ćupać	rąbać na drobne kawałki; — por. góralskie: cupaga (Zakopane).
cyrkać	cyrkać	cyrknóć, ob. cyrpnóć, nalać trochę, lać kroplami. Por. morawskie: crknuť (Bartoš).
darymniny	daremniny	rzeczy lub mowy beż wartości. Wyraz ten znajduje się w dawniejszych drukach śląsko-polskich. (Tygodnik Cieszyński 1848, 2).
dŏwka	dávka	podatek.
dożyra	dożéra	kłopot. Także o ludziach, sprawiających kłopot, z którymi się trzeba „dożérać.” „To je dożóra čłovek.”
drak	drak	smok (z niem. drache), także o człowieku: „A dyć mi dej pokój, draku jakiść (=nieznośny człowiecze).
drzōnek	dřánek	gont w płocie.
dwojić	dvojić	mówić komu: „wy“ — „bo ći tam ňe bedém dvojič.“
dychawica	dychav́ica	astma
dychawiczny	dychav́ičny	przym. od dychav́ica Mówi się także: „Ona je plekná, ale dychav́čná” (=jest dziewczyna piękna, ale uboga).
forŏt	forát	zapas (niem. vorrat).
fujać	fujać	wiać: „Śńég vSicki cesty zafujäl.“
fujawica	fujav́ica	zawierucha śnieżna; toż w gwarze zakop. str. 47.
gichać	ǵichać, ǵichnóć	lać gwałtownie (giessen?): „To tam dešč g'ichál“
głobić	głob'ić	spoić beczkę obręczami: „Pogłóbće tam tóm beżke, bo już obrevče $ ni spadly.“
głōwka	główka	ob. znaczenia zwykłego, oznacza także głowę kapusty: „Jechił z głóykami do Ostravy.“
gnojŏczka	gnojáčka	ob. gnojóvka.
gnōńć	gnóć, gouć	poruszyć (cz. hnuti): „On je tak'i leńivy, że śe te gie (nie rus2y).“ Zagadka: „Malutki, tirńutk'i, velkóm kłodóm gůe“ (=pchla).
gońka	gońka	kobieta niemoralna, uganiajaca sig za mežezyznami,
gowiedź	gov́edź	zwierzęta domowe: „Dawać kury i inną gowiedź na Michała państwu* (A. Cinciała. Nowości niesłychane dla śląskich chłopów. Cieszyn 1848, na str. 9).
grubelŏk	grubelák	grubijanin.
hacka	hacka	synōnim: odźévačka, welniana chustka duža, pled. „Hae, hae, do dzieci, aby szły do hacki.* (mor. hat'ka. Bartoś 213).
handyrlŏk	handyrlák	mor. handrlák, lachmaniarz,
hanszpigel	hanšp'igel	eulenspiegel, o którym krążą między ludem śląskim różne podania.
haraśny	haraśny	piękny, dobry, szczególny: „To jadło nć było haraśne.* (mor. harasni. Bartoś 213).
harcować	harcować	śpieszyć się, z średuiogórnon. harz(e) =hórze= her zu!
herliczka	herlička	synogarlica; cz. hrdlička,
herski	hersk'i	dzielny; cz.—=hezký, piekny.
hōnym	honem	przysł. prędko; cz. honem.
hōśle	hóśle	skrzypce, z cz. housle; w znczeniu przenośnym piersi. „On już ma złe ty hósló=jest chory na piersi.
hyc	hyc	gorąco, niem. hitze. „To tam byk hyel“
hycel	hycel	urwisz, Mikl. (Et. Wtb.): „aus dem ahd, hitzel, hůtzel,“
jedla	jedla	jodła. „V Tianov'ie kośćół z jedli* (kalembur: w T. kościół zjedli).
jikra	jikra	n. lmn. łydki; mor. ikro—lytko (Bartoš). „Vody bylo po jikra,“
kalić	kalić	(wodę), zamącić. „Ne kál vody, bo jaż jest dość kalná“ (mętna).
kanistra	kańistra	torba; małor. kajstra, białor. tajstra, łać. canistrum,
karkoszka	karkoška	gałąź sękata.
karlus	karlus	zuch.
kawor	kav́or	-a, staw z wodą stojącą.
kelzać sie	k'elzać śe	ślizgać się; K'elznóć, pośliznąć sie; podžmy na Kelzdvke (k'elzatke)=ślizgawkę; k'elsk'i, ślizki.
klameć	klam'eć	siedzieć długo w karczmie: „Ale to moc ludzi traci miarę, klami przy śmierdziusze (=wódce).* Gwiazdka Ciezzyńska 1886, str. 354.
kłōnczi	kłǫnči	-á, nij. suche badyle ziemniaków.
kłopeć	kłopeć	-pća, m. gruby drag przywiązywany krowom do szyi, sięgający aż do ziemi. „Kłopeć* przeszkadza krowie w szybkim biegu, obijając się o jej nogi. Tak wige krowa nie może się gźić, Wyraz ten pozostaje w związku z wyrazem kłopot, którego pierwotnym znaczeniem było: hałas, łoskot, erepitus; por. także klepać; stsłw. uionorń xrUrtos, strepitus.
korzec	kořec	-rca, m. naczynie do wylewania gnojówki.
kotlŏk	kotlák	-a, miedziany pieniądz.
krajic, krajiczek	krajic, krajiček	kawał chleba; cz. krajic.
krōnżać	krǫnżać	(źeli), szatkować kapustę.
krziwŏk	křivák	laska u góry zakrzywiona, obuch.
krzosać	křosać	krzesać (ogień).
krzupeć	křup'eć	„Śńég křup'i pod nogami“ (jak jest tegi mróz).
kwōnkać	kv́ǫnkać	stękać (o chorym lub słabowitym): „On tam ńima zdrovy, bo dyck'i kięskd* (=kawęczy).
laksyrka	laksérka	-i, ż. a) rozwolnienie; b) w znaczeniu przenośnym 0 080bie dużo mówiącej: „To je takń laksérka.“
łŏtka	łátka	naczynie do mleka; mor. látka (Bartoš).
mach	mach	uderzenie, zamach: „Byłby wygrał Węgry bez machu“ (Tyg. Ciesz. 1850, str. 164).
masztal	maštal	-e, ż. stajnia; niem. marstali.
myrwa	m’érva	a) słoma wymłócona; b) o człowieku niepewnym, nieporządnym: „To je strašná m'érva,“
młodzik	młodźik	l. mn. młodźiki, młode ptaki (zwykle: młode gołębie).
mrzeża	mřeža	krata w oknie, cz. miiże, stsłw. xpbma, sieć.
nadynnik	nadenńik	cz. nadennik, robotnik najmowany na dzień; nadziennik (Now. 12).
nikany	ńikany	gdzieniegdzie. „Niegdzie nawet po polsku nie uczą.* (Tyg. 1848, str. 83).
ôbyć	obyć	wytrwać, wytrzymać. „Ja na tak'im mroże ńi mogę” obyć. Już to tam obe (=obedźe, ujdzie).
ôciypka	oćépka	wiązka siana lub słomy.
ôhawny	ohavny	cz. ohavný, wstrętny.
ôkorek	okorek	deska z korą drzewa.
ôpyntek	op'ęntek	część bóta zakrywająca piętę, zapiętek.
ôpowŏżyć sie	opováżyć śe	odważyć się.
ôsełka	osełka	„Masło spiedavajóm v oselkach.“
ôsmolić kogo	osmolić kogo	nie dbać o kogo, ignorować go.
ôszkwarek	oškvarek	skwarek.
ôtop	otop	opał: „Tam je otop drogi.
ôtwyrać czloweka	otv́érać človeka	odbywaé sekcyje: „Přijechala tam konvisyj i otv'erali go” (t. j. trupa).
palarnia	palarńa	gorzelnia; w znaczeniu przenośnym o pijaku: „To tež je palarńa.*
papulaty	papulaty	bardzo na twarzy tłusty.
zapaść	zapaść	zabiéc gdzieś: „Zapadńijće też tara do niego.”
pichać	p'ichać	pchnąć; stsłw. nsxaru, nen, „On go p'ichnót nożem.”
pyrōwka	p'érówka	pyrzówka—pod wpływem słoworodu ludowego.
pniōwka	pńówka	siekiera używana do wykopywania pniaków.
pobaba	pobaba	pańszczyzna: „zbywać tyle pobaby” (Now. 9).
pōmetać	pom'etać	poronić (o krowach): „Ni mám mléka, bo mi krova spom'etała.”
popaść	popaść	co, ukraść chyłkiem: „popid mi to (=porwał), dej se pozór, aby či tego gdo ńe popád.“
przepŏlić	přepálić	1) predko przebiee: „Zajo*e přepálil přez pole; 2) przejść kogo w czym.
przewalić sie	převalić śe	„Jak śe ta robota troche pievali, to piidómy do čeb'e (=jak będzie mniej roboty).
przileżytość	přiležitość	sposobność, cz. piileżitost'.
psuja	psuja	„To je taki psuja” (człowiek, co wszystko psuje).
pytać	pytać	1) pytać; 2) prosić; 3) chodźić po pytaniu (po prośbie, o żebraku): „Modlitwa, którą żeglarzy od śmierci wypytał* (H. Koczy. Kazanie na pamiątkę wdzięczną uroczystego poświęcenia kościoła ewangielickiego w Międzyrzeczu. Bielsko, 1866, na str. 9).
rafika	raf'ika	wskazówka na zegarze.
rzecz	řeč	mowa, rozmowa, jak w stpol. por. Bib. Zof. 63, 3°); da& śe do řeči, wdaé sig w rozmowe: „Gdyśmy się już tak dali do rzeczy“ (Now. 10).
rzeczny	řečny	rozmowny, wymowny.
rzecica	řećica	przetak; por. lit. ré'tas.
rzyńsity	řęnsity	„Zbozy je řesšite“ (ma goste kłosy, właściwie: „dużo rzęsów”), przenośnie: „Ona je taká řeršitá“ o kobiecie tęgiej, o pełnych formach.
retki	retk'i	przyrząd tkacki, Linde: rytki (rietkamm).
roba, robka, robetka	roba, robka, robetka	żona, kobieta zamężna. Wyraz ten jest ciekawym przykładem t. zw.: „apercepcyjnej zmiany znaczenia wyrazu“ (apperceptiver bedeutungswandel). Pierwotne jego znaczenie jest=niewolnica (serva) — ststw. an (por. robić, pa-rob-ek, ros. paóa i t. p.) i należy go prawdopodobnie zestawić z la. orbus, gr. Gopavos, gock. arbja, dziedzie, erbe; roba jest więc osoba żeńska, pozbawiona wolności. Z tego znaczenia drogą apercepcyi rozwijają się rozmaite inne. W jęz. ogólnopolskim wyraz roba (serva) już w pierwszej połowie w. XVI-go wychdzi z użycia, jak świadczy uwaga Budnego (Szymona Budnego Biblija z roku 1572) do Genes. XVI: „właściwie roba: ale nie wiem, czemu tego słowa już Polacy nienajrzą, ano jest cudne, od roboty rzeczone; rab boży, t. j. sługa boży (Linde). Obok tego pierwotnego znaczenia wyraz roba już w XVI-ym w. miał znaczenie = scortum: roby i niecnej niewiasty nie pojmie sobie za żonę=scortum uxorem non dacet (Bibl. Lieopolity, Levit. 21, 7—w wydaniu I ym, w trzecim: szkortu). W dzisiejszych narzeczach morawskich znaczy roba: a) kobieta wogóle; b) kobieta dorosła, silna. „Byla robsko: dyž šla, zem se pod ňů třaslu, a včil je jak přasliea“ (Bartoš 337); e) kobieta niezamężna, dziewczę; d) kobieta zamężna (Jungmann, Slovn.— Śembera Zakladové dialektologie československé. Wiedeń 1864). W niektórych okolicach Wielkopolski znaczy roba: a) kobieta nieporządna, nieschlujna; b) świnia. Pokazuje się z tego, iż do pierwotnego pojęcia (P), złožonego z kilku cech (a, b, c...), przystepowaly coraz inne cechy («, 8, 7...), pojęcie pierwotne zmieniając. Pojęcie, uszlachetniając się stopniowo, dochodzi z jednej strony do pojęć: a) kobieta wogóle w znaczeniu dobrym; b) kobieta zamężna, żona; c) kobieta rosła, ale niezamężna; % drugiej zaś strony, pojęcie pierwotne spada coraz niżej przez stopnie: a) scortum; b) kobieta nieschlujna—do prototypu nieporządku (sus.).
rodny list	rodny list	metryka: „Czy od krztu i rodnego listu się księdzom katolickim jeszcze płacić będzie (Now. 10).
rosōł	rosół	słona woda z zasolonego mięsa; Mikl. (Et. Wtb.) bulg. rasol, gesottenes rindfleisch.
rozporek	rozporek	otwór w spodniach, hosenschlitz.
rozebrać sie	rozebrać śe	oprzeć się senności: „Chćało mi sć spać, ale jużech $e zaś troche rozebrał.*
rufijŏk	rufiják	człowiek gwałtowny, skłonny do borby; cz. rafian, kuppler; słowieńsk. rfjan, rafijan; włosk. raffiano (Mikl. Etm. Wi).
przerywać sie	prze-ruvać sé	przerywać się. Wiwaty się nie przeruwały (Tygodnik cieszyński 1843, 15).
schwalnie	schvalńe	naumyślnie, „na schvál“ „sehwalnie“ (Now. 3).
uczigay sy	účigaé sé	cierpieć: „juž sé tež temu w'imoenemu bardzo sčiga.“
wyścignōńć	wy-śćignóć	zrozumieć: „Ńi może temu vyśćignóć.*
wyścigły	wy-ścigły	„To je človek nievyśćigły (=niewyrozumiały).
szczyrk	ščérk	drobne kamienie.
szczyrkŏwka	ščérkávka	zabawka dla dzieci, drewniana lub blaszana kulka na drążku, w której są kamyczki: „To ŚGćrkać przy poruszaniu.
szyrzina	šéřina	bryt.
szerka	šerka	rodzaj szelki, užywanej przy wożeniu taczek.
szyrzka	šéřka	szerokość.
szkłōdzić	škłódźić	grzebać w czyichś rzeczach: „Coż mi zaś tam bedźeś Skłódźić?*
szkopyrtnōńć, przeszkopyrtnōńć sie	škopyrtnóć, přeškopyrtnóć śe	przewrócić się (mleko)
skipe	sk'ipe	(nie: sk'ip'é), = bieży kipi.
szłapa	šłapa	stopa; por. moraw. Slapa, Slapeta (Bartoš). W jez. biblii Zof. jest wyraz: szłopień=stopień; por. szłapać.
smyk	smyk	-a, vagabundus: „To je tak'i smyk* (włóczęga).
snamny, snamno	snamny, snamno	snadny, snadno. Podobne przejście w jęz. greckim: osjwóg z *cefvóg (aćfoiat).
socha, sochōr	socha, sochór	drąg; stsłw. socha.
sowa	sova	w okolicy Cieszyna lud tak nazwał t. zw. kolej drugorzędna (Secundárbahn).
sotōr	sotór	-a, r. m., torba pleciona ze słomy na książki. W narzeczach morawskich: „sotor je dlouhy koš ze slámy nebo palachu pletený, v němž Slováci zvláště láhev s vínem ze sklépa nosívají“ (Bartoš 327).
sprawa	sprawa	-y, przyrząd, instrument: „Zańćś ty godźink'i (zegarek) do godáinkářa, on juž tam má takóm sprave, że to hnet napravii.“
spodorać	spodorać	(rolę), zorać po raz pierwszy, o przygotowawczym zoraniu roli, po którym następuje drugie (Rolnik szląski z r. 1887, str. 3).
stodiŏbelnik	stodjábelńik	„To też je stodjabelńik* (zjadł sto djabłów).
straśnie pieknie	straśńe p'ekńe	por. srodze kogoś miłować; niem, sćr (sehr); właściwie= bolesny; por. versehren. Pierwotne znaczenie tych wyrazów zczasem się zatarło. Por. Behaghel: Deutsche Sprache 100.
stykać	stykać	wystarczać: „Dyć mi tego fe styká“ (nie wystarcza). „Jakośi tam tego muśi stykač.“
styrczydło	styrčidło	człowiek, który się wszędzie „styrka,* wścibski.
szusci	šusći	nieosob. „Cośi było, bo Suśćało* (bo był szelest).
świtnōńć	świtnóć	uderzyć prędko nogą: „Ne chodź kole końa, bo če Śvithe.*
sypka, sypani	sypka, sypańi	dawniejsza pańszczyzna, zboże odstawiane do dworu.
tlŏłka	tláłka	drzewo „zetlale,“ zbutwiałe.
trachta	trachta	uczta, traktament.
troki	trok'i	z niem. trog.
trusiŏk, truśka	truśiák, truśka	indyk.
umiynić se cosi	um'éńić se cośi	postanowić coś; cz. uminiti si.
uroda	uroda	urodzaj polny, plon: „Chvala Bogu, mámy tež latośigo roku p'ekne urody.“
utrata	utrata	wydatek pieniędzy, koszt: „Bedźeś piił na moji utraty” (=na mój koszt).
uwziońć sie, uwzimać sie	uvźońć śe, uvźimać śe	uwziąć się, domagać się czego bardzo stanowezo: „On sé uvžima, cobych ś him pojechał do m'asta."
uzdać sie	uzdać sé	podobać się: „To mi sć uzdało.” „Ta džeucha sć może uzdać, bo jest bardzo Švarná."
wŏbik	váb'ik	pieniądz, mający przywabić dalsze: „To mai grejcar na vabiika.”
waczek	vaček	susełka; vaczek, escarius, quasi portator ciborum (Nehring Altpoln. Sprachdenkm. 33).
wecheć	v́echeć	wiecheć; w znaczeniu przenośnym: człowiek nieporządny, który nie wiele wart.
wincek	v́incek	piec żelazny.
wōdka	vódka	lekarstwo płynne, krople.
wyczytka	wyčitka	zarzut.
wyćwika	wyćv́ika	wychowanie, wykształcenie (Tyg. 1848, 2). Nowy Testament był wiekiem wyćwiki (K. Kotschy. Historja biblijna czyli dzieje starego i nowego przymierza. Lwów 1851).
wydaj	vydaj	-u, r. m.: „Juž má cere na vydaju” (=ma córkę na wydaniu).
wygib	vyg'ib	-u, r. m. sposób wyjścia z trudnego położenia.
wyhyrknōć	vyhyrknóć	gwałtownie się wylać: „Vyhyrkła mu krew z karku.”
wyrzek	vyřek	vyřeku, wymawianie: „On má dobry vyřek" (eine gute aussprache).
wyrzać, wyrzukać	wyrzać, vyrzukać	ciągle drzwi otwierać; nowosłow. vrznoti, otwierać; stsłw. BP3%, BPŁCTA.
wyskumać	wyskumać	czemu (cz. skoumati), zwyrozumieć.
wywōz	vyvóz	wąwóz.
zaczkać	začkać	zaczekać.
zacłōnić	zacłońić	zasłonić.
zagyrzać sie	zaǵéřać śe	grozić uderzeniem: „Zag'ófał śe, ale he piznöl”—groził, ale nie uderzył. Wyraz ten zostaje w związku ctymologicznym z wyrazem grozić=*gorziti.
zŏłdanek	záłdanek	w okolicach Cieszyna: záwdanek, zadatek; „Bo prawie wszystkie dałyście służącym waszym zawdanek przed Michałem” (Przyjaciel ludu III, 4).
zbrōj	zbrój	-je, r. 3. a) narzędzie; b) przyrządy na konia.
zbywać	zbyvać	odbywać np. „zbyvać robote;” zbyvać śe sprzeczać się.
zdzierże	zdźerže	-i, l. mn. „On má slabe zdžerže" —nie može dlugo wstrzymać naturalnej potrzeby. ,
żebrŏk	žebrák	takže = człowiek ułomny, kaleka; żebrażi, ułomny: „Ńe Sädej na tym stołku, bo je jak'iśi żebraći.”
żgać	žgać	pchać do czego, sięgać: „Już żgńće na ty gruški, a ješče sóm żelone.” „Tu tieba robić a he żgać” = tu trzeba na serjo robić, a nie zabierać się tylko do pracy.
zgolić	zgolić	w znaczeniu przenośnym: zjeść doszczętnie: „Dółech mu calöm m'iske grochu, a on vSicko zgolił.”
żneć	żneć	a) słabo się palić; b) brzmieć, dźwięczeć: „Oi już og'eń vygós? — A, jeśće tam cośi źni.” „Wiwaty się nie przeimały (= przerywały, ustawały), tak, że aż całe miasto źniało” (Tyg. 1848, 16). W wyrazie tym zlały się dwa wyrazy, wskutek tego, wyraz „źńeć” ma dwa znaczenia. Znaczeniu a) odpowiada wyraz utworzony od /żeg, por. znicz; zmaczeniu zaś b) odpowiada wyraz utworzony od V zr por. dźwięk, dzwon i t. d.
zwodnica	zvodńica	rów w polu, którym woda z pola spływa.