być: Porōwnanie wersyji

Ze SileSłownik
Idź do: nawigacyjŏ, szukej
 
(Niy je pokŏzane 9 postrzednich wersyji ôd tego samego używŏcza)
Linijŏ 5: Linijŏ 5:
 
===Wymŏwa===
 
===Wymŏwa===
  
−
AS: /być/
+
{{as|być}}
  
 
===Czasownik===
 
===Czasownik===
Linijŏ 48: Linijŏ 48:
 
#: ''Jak '''byda''' chcioł, to tyż '''byda''' z niom żył!''
 
#: ''Jak '''byda''' chcioł, to tyż '''byda''' z niom żył!''
 
#* {{Malinowski2}}
 
#* {{Malinowski2}}
−
#: ''mamulko, kery '''bydzie''' krwawe łzy puszczać, to jŏ '''byda''', to pokŏżcie na mie''
+
#: ''mamulko, kery '''bydzie''' krwawe łzy puszczać, to jŏ byda, to pokŏżcie na mie''
 
# Używany do twŏrzyniŏ czasu zaprzeszłego.
 
# Używany do twŏrzyniŏ czasu zaprzeszłego.
 
#* {{Świerk}}
 
#* {{Świerk}}
−
#: ''Jábych se nie był myśláł, że ci polácy, tacy mądrácy '''byli!'''''
+
#: ''Jábych se nie '''był''' myśláł, że ci polácy, tacy mądrácy byli!''
  
 
'''ôdmiana:'''
 
'''ôdmiana:'''
−
{{tczasndok
+
<table class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokŏż" data-collapsetext="skryj" style="text-align: center; max-width:100%;">
−
| robic=być
+
<tr><th scope="col" colspan="8">ôdmiana: być</th></tr>
−
| robia=je żech
+
<th scope="col" rowspan="2" colspan="2">forma</th>
−
| robisz=je żeś
+
<th scope="col" colspan="3">[[liczba pojedynczŏ]]</th>
−
| robi=je
+
<th scope="col" colspan="3">[[liczba mnogŏ]]</th></tr>
−
| robiymy=(my) sōm
+
<tr><th scope="col">1 ôs.</th>
−
| robicie=sōm żeście
+
<th scope="col">2 ôs.</th>
−
| robiom=sōm
+
<th scope="col">3 ôs.</th>
−
| robiol=bōł
+
<th scope="col">1 ôs.</th>
−
| robiyla=była
+
<th scope="col">2 ôs.</th>
−
| robiylo=było
+
<th scope="col">3 ôs.</th></tr>
−
| robiyli=byli
+
<tr><th scope="row" colspan="2">[[bezôkolicznik]]</th>
−
| robiyly=były
+
<td colspan="6">być</td></tr>
−
| rob=bydź
+
<tr><th scope="row" colspan="2">[[czas terŏźny]]</th>
−
| robiony=–
+
<td>je żech</td>
−
| robiono=–
+
<td>je żeś</td>
−
| robione=–
+
<td>je</td>
−
| robiyni=–
+
<td>my sōm,<br/>mychmy sōm</td>
−
| robionepl=–
+
<td>sōm żeście</td>
−
| robionc=bydōnc
+
<td>sōm</td></tr>
−
| robiynie=[[bycie]]
+
<tr><th scope="row" rowspan="3">[[czas prziszły]]</th>
−
}}
+
<th scope="row">m</th>
 +
<td>bydã</td>
 +
<td>bydziesz</td>
 +
<td>bydzie</td>
 +
<td>bydymy</td>
 +
<td>bydziecie</td>
 +
<td>bydōm</td></tr>
 +
<tr><th scope="row">ż</th>
 +
<td>bydã</td>
 +
<td>bydziesz</td>
 +
<td>bydzie</td>
 +
<td rowspan="2">bydymy</td>
 +
<td rowspan="2">bydziecie</td>
 +
<td rowspan="2">bydōm</td></tr>
 +
<tr><th scope="row">n</th>
 +
<td>bydã</td>
 +
<td>bydziesz</td>
 +
<td>bydzie</td></tr>
 +
<tr><th scope="row" rowspan="3">[[tryb warunku]]</th>
 +
<th scope="row">m</th>
 +
<td>bych bōł</td>
 +
<td>byś bōł</td>
 +
<td>by bōł</td>
 +
<td>by my byli,<br/>bychmy byli</td>
 +
<td>byście byli</td>
 +
<td>by byli</td></tr>
 +
<tr><th scope="row">ż</th>
 +
<td>bych była</td>
 +
<td>byś była</td>
 +
<td>by była</td>
 +
<td rowspan="2">by my były,<br/>bychmy były</td>
 +
<td rowspan="2">byście były</td>
 +
<td rowspan="2">by były</td></tr>
 +
<tr><th scope="row">n</th>
 +
<td>bych było</td>
 +
<td>byś było</td>
 +
<td>by było</td></tr>
 +
<tr><th scope="row" rowspan="3">[[udzielnik czynny]]</th>
 +
<th scope="row">m</th><td colspan="6">bydōncy</td></tr>
 +
<tr><th scope="row">ż</th>
 +
<td colspan="3">bydōncŏ</td>
 +
<td colspan="3" rowspan="2">bydōnce</td></tr>
 +
<tr><th scope="row">n</th>
 +
<td colspan="3">bydōnce</td></tr>
 +
<tr><th scope="row" colspan="2">[[gerund]]</th>
 +
<td colspan="6">[[bycie]]</td>
 +
</table>
 
'''składnia:'''
 
'''składnia:'''
  
Linijŏ 81: Linijŏ 127:
 
# być + ôkolicznik
 
# być + ôkolicznik
 
# być + przimiotnik / udzielnik
 
# być + przimiotnik / udzielnik
−
# być + nŏczynik / mianownik
+
# być + nŏrzyndnik / mianownik
 
# być + za + biernik
 
# być + za + biernik
  
Linijŏ 120: Linijŏ 166:
 
[[Kategoryjŏ: Alfabetyczny indeks haseł]]
 
[[Kategoryjŏ: Alfabetyczny indeks haseł]]
 
[[Kategoryjŏ: Słownik minimum]]
 
[[Kategoryjŏ: Słownik minimum]]
 +
[[Kategoryjŏ: czasowniki]]

Teroźnŏ wersyjŏ na dziyń 11:25, 8 czy 2020

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *byti, ze prabałtosłowiańskigo *būˀtei, ze praindoeuropejskigo *bʰuH-.

Wymŏwa

AS: [być]

Czasownik

być czasownik dokōnany

  1. istnieć, trwać
    • 2002, Bogdan Dzierżawa, Z Biegiem Rudy
    Była strzoda i Ziguś ze Zefkiym od rana siedzieli w koziołku pod Getrudzinom zegrodom.
    • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie
    Skuli tego w tym miasteczku była moc szynków
  2. być kajś, we jakimś miejscu
    • 1911, Paweł Marek, Ô czowieku, co bōł diŏbłōm przedany
    Uradowany ksiōndz spiychoł sie do chałupy, ale ôna była jeszcze bardzo daleko.
    • 1967, Walenty Dobrzyński, Gwary powiatu niemodlińskiego
    Przed sześćma latmi żech rŏz bōł w Nyjsie z pŏrōm kōńcmi po śtyrdzieści ôjziym cantnarōw wanglich.
  3. mieć jakõś cechã
    • 1961, Alfred Zaręba, red., Śląskie teksty gwarowe
    Ale ôna była bardzo wymyślatŏ.
    • 1930, Edward Jelyń, pamiyntnik
    A mioł dwōch synōw, a tyż byli tacy wielcy jak tyn stary.
  4. nŏleżeć do jakijś grupy, mieć jakõś relacyjõ z kimś, wykōnować jakiś fach
    Mało Virginia Dare była wnuczkōm jednego z gubernatorōw angelskich, Johna White’a
    • 2015, Marcin Melon, Kōmisorz Hanusik. We tajnyj sużbie ślōnskij nacyje
    Roz, żech musiōł sie nauczyć godać po polsku tak, coby żodyn sie niy pokapowōł żech je Ślōnzok.
  5. robić za kogoś, wykōnować jakiś fach
    • 1930, Edward Jelyń, pamiyntnik
    Bajer, ona była za hebama tu w Dembieńsku
  6. nŏleżeć do ôrganizacyje
    • 2018, Szczepōn Twardoch Drach, przekł. Grzegorz Kulik
    Richat Biela przi wojsku je ôd mŏja.
    • 2014, Marcin Melon, Kōmisorz Hanusik
    Polska je we NATO, a NATO zaroz użyje broni chemicznyj, abo biologicznyj.

być czasownik posiyłkowy

  1. Używany do tworzyniŏ strōny biernyj.
    • 2010, Grzegorz Wieczorek, Ô snŏżność naszyj mŏwy
    Twardym grōntym, co na nim ślōnski jynzyk mŏ być postawiōny, powinna być mŏwa naszych starzikōw.
  2. Używany do tworzyniŏ czasu prziszłego czasownikōw niydokōnanych.
    • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie
    Jak byda chcioł, to tyż byda z niom żył!
    • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2
    mamulko, kery bydzie krwawe łzy puszczać, to jŏ byda, to pokŏżcie na mie
  3. Używany do twŏrzyniŏ czasu zaprzeszłego.
    • 1856, Edward Świerkiewicz, Polák w Śląsku, lebo dwá Wachtárze w jednéj dziedzinie
    Jábych se nie był myśláł, że ci polácy, tacy mądrácy byli!

ôdmiana:

ôdmiana: być
forma liczba pojedynczŏ liczba mnogŏ
1 ôs. 2 ôs. 3 ôs. 1 ôs. 2 ôs. 3 ôs.
bezôkolicznik być
czas terŏźny je żech je żeś je my sōm,
mychmy sōm		 sōm żeście sōm
czas prziszły m bydã bydziesz bydzie bydymy bydziecie bydōm
ż bydã bydziesz bydzie bydymy bydziecie bydōm
n bydã bydziesz bydzie
tryb warunku m bych bōł byś bōł by bōł by my byli,
bychmy byli		 byście byli by byli
ż bych była byś była by była by my były,
bychmy były		 byście były by były
n bych było byś było by było
udzielnik czynny mbydōncy
ż bydōncŏ bydōnce
n bydōnce
gerund bycie

składnia:

  1. być + mianownik
  2. być + ôkolicznik
  3. być + przimiotnik / udzielnik
  4. być + nŏrzyndnik / mianownik
  5. być + za + biernik

uwŏgi:

Forma niyma używanŏ do zaprzeczyniŏ funguje ino we 3. ôsobie we czasie terŏźnym.

kolokacyje:

  1. być w, być nad, być pod, być przed
  2. być do luftu

synōnimy:

  1. istnieć, egzystować
  2. znojdować sie
  1. robić, pracować

Frazeologijŏ

Inksze jynzyki

  • angelski: (1.1) be
  • czeski: (1.1) být
  • francuski: (1.1) être
  • hiszpański: (1.1) estar, ser
  • italijański: (1.1) essere
  • niymiecki: (1.1) es, sein, werden
  • polski: (1.1) być
  • ruski: (1.1) быть
  • słowacki: (1.1) byť
  • ukrajiński: (1.1) бути
Zdrzōdło "https://silling.org/slownik/index.php?title=być&oldid=2275"