co

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *čьto, ze praindoeuropejskigo *kʷid, *kʷis.

Wymŏwa

AS: /co/

Zamiano

co zamianek

1. Używane do stawianiŏ pytań ô rzecz, wydarzynie, ôkoliczności, etc.
   • 1939, Stanisław Bąk, Teksty gwarowe z polskiego Śląska

   Co by tukej ô tym powiedzieć?

   • 1961, Alfred Zaręba, red., Śląskie teksty gwarowe

   — Szczyńść boże! Co sie to dzisiej z wami stało?

2. Używane do akuratniyjszego ôpisaniŏ tego, ô czym sie gŏdŏ.
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   Był w Libōmi taki stow, co sie nazywoł „Postrzednik”.

   • 1909, Paweł Marek, Ô zaklyntyj ksiynżnyj

   Ksiōnże posyłoł każdōm noc jednego wojŏka do kościoła wachować, ale cōż, kiedy każdy tyn wojŏk, co w kościele przez noc wachowoł, rano był umorzōny.

3. Używane we pytaniach czymu, skuli czego.
   • forum.gazeta.pl

   – Co wy take larmo sam robicie!

4. niyzalecane, patrz uwŏgi Używane do rozszyrzaniŏ ôpisu.
   • 2018, Wachtyrz

   Forsztelowoł żech sie w tamtym mōmyncie, co problymy sie przitrefiōm w mojim życiu, i co to bydzie mieć wpływ na moje życie.

ôdmiana:

Ôdmiynne ino we znaczyniu 1.

ôdmiana: {{{1stōł}}}
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	{{{1stōł}}}	{{{8stoły}}}
dopołniŏcz	{{{2stoła}}}	{{{9stołōw}}}
cylownik	{{{3stołowi}}}	{{{10stołōm}}}
biernik	{{{4stōł}}}	{{{11stoły}}}
nŏrzyndnik	{{{5stołym}}}	{{{12stołami}}} pz.: {{{12stołamiōma
miyjscownik	{{{6stole}}}	{{{13stołach}}}
wołŏcz	{{{7stole}}}	{{{14stoły}}}

uproszczōny zŏpis
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	{{{1stōł}}}	{{{8stoły}}}
dopołniŏcz	{{{2stoła}}}	{{{9stołōw}}}
cylownik	{{{3stołowi}}}	{{{10stołōm}}}
biernik	{{{4stōł}}}	{{{11stoły}}}
nŏrzyndnik	{{{5stołym}}}	{{{12stołami}}} pz.: {{{12stołamiōma
miyjscownik	{{{6stole}}}	{{{13stołach}}}
wołŏcz	{{{7stole}}}	{{{14stoły}}}

uwŏgi:

We nowszych tekstach trefiŏ sie używanie co zamiast że, iże. Chociŏż we mŏwie niy robi to problymu do ôdbiorcy, to we piśmie niy ôddŏwŏ sie intōnacyje. Kludzi to do takigo problymu, iże ôsoba, co czytŏ, dostŏwŏ zdanie:

Forsztelowoł żech sie w tamtym mōmyncie, co problymy sie przitrefiōm w mojim życiu, i co to bydzie mieć wpływ na moje życie.

Po piyrszym co ôdbiorca dowiaduje sie dopiyro na trzecim słowie, iże co znaczy że. Po drugim co ôdbiorca dowiaduje sie dopiyro na piōntym słowie, iże co znaczy że. Dlŏ ôdbiorcy cołkŏ tajla zdaniŏ przed sie mogłaby być przeczytanŏ tak:

Forsztelowoł żech sie w tamtym mōmyncie, co problymy prziniesōm mi w życiu.

Bez to, iże potrzebnŏ je inkszŏ intōnacyjŏ, ôdbiorca musi wrŏcać do co abo do poczōntku zdaniŏ. Pojawiŏ sie tyż myśl, iże możno trefiōł sie feler we durkowaniu. Po przeczytaniu ze dobrōm intōnacyjōm i jak ôdbiorca je zicher, iże we tym miejscu niy było feleru, ôdbiorca czytŏ dalszõ czyńść zdaniŏ, i zaś ze intōnacyjōm na inksze znaczynie. Przed wpływ cołke zdanie mogłoby wyglōndać tak:

Forsztelowoł żech sie w tamtym mōmyncie, że problymy sie przitrefiōm w mojim życiu, i co to bydzie mieć za wpływ na moje życie.

Dopiyro przi wpływ ôdbiorca dowiaduje sie, iże piyńć słōw wcześnij było użyte co we znaczyniu że. I zaś musi wrŏcać do przecinka. Używanie takich niyjasnych formōw kludzi do tego, iże kōmunikat je ciynższy we ôdbiorze, i szteruje cug czytaniŏ, bo ôdbiorca musi co pŏrã słōw sie cŏfać.

Beztōż lepij napisać:

Forsztelowoł żech sie w tamtym mōmyncie, iże problymy sie przitrefiōm w mojim życiu, i że to bydzie mieć wpływ na moje życie.

Dziynki tymu kōmunikat je jasny i autōr niy utrudniŏ jego ôdbioru ôsobōm, co go czytajōm.

synōnimy:

2. kery

4. że, iże

Przimiano

co przimianek

1. Używane do ôkryślyniŏ, jak czynsto coś sie dzieje.
   • 2013, Gazeta Ustrońska

   A wczasne jabka były u ciotki, jyny że ta jabłóń miała jabka co drugi rok.

   • 1934, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny

   Pedziołbych, że bezmała co drugi człowiek w Polsce w takie rzecy wierzy

składnia:

1. co + M./B.

synōnimy:

1. kożdy

Wykrziknik

co wykrziknik

1. Używany do ôdpowiadaniŏ na wołanie, proszyniŏ ô powtōrzynie abo pokŏzaniŏ udziwiyniŏ.
   • 1978, Brunon Strzałka, Godek i Bojek Śląskich ciąg dalszy

   — Hanysku?
   — Co?
   — Nie śpisz?

   • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2

   A ksiōndz prawiōł: Co? Co? Bŏjŏsz czyś gupi?

Frazeologijŏ

co strasznego, być wert co dziurawy kalosz, co bydzie, to bydzie, co chwilã, co je we wercie, co prawie, co rŏz, mieć co inszego w gowie, mieć sie za co, mieć kogoś za co, ô bele co

Inksze jynzyki

• angelski: (zamiano) 1. what, 2. that, which, who, 3. what, 4. that, (przimiano) 1. every, each, (wykrziknik) 1. what
• czeski: (zamiano) 1. co 2. který, 3. jaký, 4. že, (przimiano) 1. každý, (wykrziknik) 1. co
• francuski: (zamiano) 1. quoi, que, qu'est-ce que, qu'est-ce qui, quel, 2. lequel, laquelle, lesquels, lesquelles, 3. quel, quelle, 4. que, (przimiano) 1. chaque (wykrziknik) 1. quoi
• hiszpański: (zamiano) 1. qué, cuál, 2. cual, cuál, 3. qué, 4. que, (przimiano) 1. cada, (wykrziknik) 1. qué
• italijański: (zamiano) 1. che cosa, che, cosa, 2. il quale, la quale, i quali, le quali, che, 4. che, (przimiano) 1. ogni, (wykrziknik) 1. che
• niymiecki: (zamiano) 1. was, 2. welcher, welche, welches, welche, 3. was für, so, 4. dass, (przimiano) 1. jeder, jede, jedes, (wykrziknik) 1. was
• polski: (zamiano) 1. co, 2. co, który, 3. co, 4. że, (przimiano) 1. co, każdego, (wykrziknik) 1. co
• ruski: (zamiano) 1. что, 2. кото́рый, 3. како́й, кака́я, како́е, что за, 4. что, (przimiano) 1. ка́ждый (wykrziknik) 1. что
• słowacki: (zamiano) 1. čo 2. ktorý, 3. aký, 4. že, (przimiano) 1. každý, (wykrziknik) 1. čo
• ukrajiński: (zamiano) 1. що, 4. що, (przimiano) 1. ко́жний, (wykrziknik) 1. що