na

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *na, ze praindoeuropejskigo *h₂neh₃

Wymŏwa

AS: /na/

Przimiano

na przimianek

1. Ôkryślŏ, iże coś je na gōrnyj powiychni, tykŏ z wiyrchu tego, co stoji po przimianie.
   • 1909, Paweł Marek, Ô zaklyntyj ksiynżnyj

   Uciyk precz z kasarni daleko aż do wielkigo lasu, tam se siŏd na pniu, spoczywoł i płakoł.

   • 2002, Bogdan Dzierżawa, Z Biegiem Rudy

   Teju se tyż nalyj, tam mosz na stole umyto szolka.

2. Ôkryślŏ, iże coś je we jakimś krŏju, regiōnie. Porzōnd rozchodzi sie ô part czegoś srogszego.
   • 2018, Wachtyrz

   Dzisio na Ukrajinie używo sie banknōtōw ôd 1 do 500 UAH.

   • 1984, Augustyn Halotta, Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat

   Jak to sie downi na Śląsku berało

3. Ôkryślŏ, iże coś je w czasie i miyjscu, kaj je jakeś wydarzynie.
   • 1920, Kocynder

   Byłach tez tu kiejś na weselu i dość my sie tam tez uciesyli i se pojedli, choć kołoc był ze śniadej mąki.

   • 2018, Szczepōn Twardoch Drach, przekł. Grzegorz Kulik

   Dzisiej po piyrszy rŏz niy podobŏ mu sie dekadynckŏ atmosfera na gościnie u Heinesa.

4. Ôkryślŏ, we jakim rychtōnku dzieje sie ruch abo czynność.
   • po 1650, Płacz a narzykani predykantuw ze Ślonska wygnanych w namysłowskim kraju

   Wszendy nas wyguniajom, już nom ciasne Ślonsko / Pudźmyż na Ukrajiny abo wzdy za Gdońsko.

   • 2002, Bogdan Dzierżawa, Z Biegiem Rudy

   Tam przeszło dwiesta lot tymu, przi drodze, kero przez Glywice na Wrocław z Żor wtedy kludziyła, zbojniki zakopali wszystki bogactwa, z kerych ograbiali ludzi.

5. Ôkryślŏ czas, mōmynt.
   • 1945, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny

   bo potrzebuje jedne na niedziela, jedne na beztydzień, jedne na święta, jedne na rano, jedne na wieczór, jedne na dopołednia, jedne na popołedniu, jedne na noc, jedne na bezdzień, jedne do roboty, jedne do kościoła, a jedne jeszcze na potym

6. Ôkryślŏ miarã czegoś.
   • 1819, krōnika ôd Jury Gajdzice

   W gorach było napadane śniega na 12 mior.

   • 1930, Edward Jelyń, pamiyntnik

   A tam pod tym wōnglym to była tako na dwa palce piska gliny abo, jak to mōwiōm, jełu.

7. Ôkryślŏ cyl czynności.
   • po 1650, Płacz a narzykani predykantuw ze Ślonska wygnanych w namysłowskim kraju

   Ani Turek na pomoc nie chce dobyć korda.

8. Ôkryślŏ farbã czegoś.
   • 2010, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W okopach frontu wschodniego

   Chałpki drzewiane pod szyndziołami, fajnie malowane na modro, na zielono, wszystki gryfnie wyrobiane.

9. Ôkryślŏ ekstra warōnki jakijś czynności.
   • 2018, Wachtyrz

   z ciynżkościōm wie sie rady z efektami wielu lŏt rabunkowyj eksploatacyje, a potym na wartko i bez pōmyślunku zawiyranych zakładōw.

składnia:

1. na + Msc.
2. na + Msc.
3. na + Msc.
4. na + B
5. na + B
6. na + B
7. na + B
8. na + przisłōwek
9. na + przisłōwek

synōnimy:

2. w, we

4. do, ku

antōnimy:

1. pod
2. poza

frazeologijŏ:

kupować na borg, kupować na pōmp, dostać na dzieciōntko, iść na noc

Wykrziknik

na wykrziknik

1. Używane przi dŏwaniu czegoś kōmuś, nojczyńścij żeby ôsoba, co dostŏwŏ, dała pozōr na przekazowanõ rzecz.
   • 2011, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W objęciach śmierci

   Na, jydz - poczystowoł mie suszonym plasterkiym swojskigo wusztu Sosna – zaś mi posłali z chałpy.

   • 2017, Gotyk w godce. Jednoaktówki po śląsku

   Na, mocie krupnioka. Swojsko robota.

2. Używane po pauzie abo do zaczyńciŏ nowego tymatu, pytaniŏ, historyje.
   • 1964, Feliks Pluta, Dialekt głogówecki

   Na, jak czas, jedyn czas tukej bōł taki młyn wodny, a to tyn młyn mioł sie zapaś. Na, to było w tym młynie, to ci ludzie mieli bardzo grzeszyć.

   • 1937, Reinhold Olesch, Die Slavischen Dialekte Oberschlesiens

   No, ale ludziōm było jedno, bo tam nie wiedzieli, to zjedli co było. Na, poty posiedzieli trochã a do kaczmy.

synōnimy:

2. no, tōż, tak

Inksze jynzyki

• angelski: (przimiano) 1. on, 2. in, 3. at, 4. to, 5. for, 7. for, (wykrziknik) 1. there (niyformalne), here (niyformalne), here you are, 2. so
• czeski: (przimiano) na, v, ve (wykrziknik) 1. prosím, na 2. tak
• francuski: (przimiano) sur, en (wykrziknik) 1. voilà, voici, tiens (niyformalne), tenez, je t'en prie (niyformalne), je vous en prie (Belgijŏ, formalne), s'il te plaît (Belgijŏ, formalne), s'il vous plaît (formalne) 2. alors
• hiszpański: (przimiano) sobre, en (wykrziknik) 1. aquí tienes (niyformalne), aquí tiene (formalne) 2. pues, entonces
• italijański: (przimiano) a, di, in, per, sopra, su, (wykrziknik) 1. prego, ecco, 2. allora
• niymiecki: (przimiano) auf, in, nach (wykrziknik) 1. bitte 2. also
• polski: (przimiano) na, w, we, do, ku, (wykrziknik) 1. proszę, masz (niyformalne) 2. więc, no (niyformalne)
• ruski: (przimiano) на, (wykrziknik) 1. пожа́луйста, прошу́, держи́ (formalne), держи́те (formalne), изво́ль, изво́льте, 2. так, ита́к
• słowacki: (przimiano) na, v, vo (wykrziknik) 1. na 2. tak
• ukrajiński: (przimiano) на, (wykrziknik) 1. будь ла́ска, прошу́, 2. отже