krziż

Etymologijŏ

Ôd łaciny crux, ôd praindoeuropejskigo *(s)ker-.

Wymŏwa

AS: [kšiš]

Rzeczownik

krziż rodzaj mynski rzeczowy

1. znak, co sie skłŏdŏ ze dwōch prostych liniji, co sie przecinajōm
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   I tak na tyn przikład Warszawa mo za herb pōł dziołchy i pōł ryby, Opole mo pōł orła i pōł krziża, a Racibōrz mo pōł orła i pōł koła.

2. (religijŏ) symbol ôd krześcijaństwa
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   W izbie powiesili krziż a w niedzielam chodzili do kościoła.

3. ino we liczbie mnogij: szkelet ôsiowy u kryngowcōw, co z jednyj strōny trzimie gowã, a z drugij trzimie sie miydnice
   • Gazeta Codzienna

   Przestało uż mar-znóć i idzie przeca ku lepszymu, a mantle, kiere grzoły nóm krziża bydymy mógli wrazić do odmaryje.

   • 2018, Szczepōn Twardoch Drach, przekł. Grzegorz Kulik

   Kości sie ôpiyrajōm, tōż bije mocnij, pynkajōm mŏrtwe ziebra i krziże, rynkami Josef roztarguje przegnity mōndur, pŏs, rozciskŏ, co ôstało, i kopie dalij, [...]

4. nadgroda, medalijŏ, co mŏ formã krziża
   • ojgyn.blogspot.com

   Côłki aktiw kapelónkowy, a łosobliwie przodowników duszpastyrskij roboty forszlaguja łodnaczyć Złotym Krziżym Zasugi Krystusa Króla Polski piyrszyj klasy i Gwiôzdóm Betlejymskóm ze styngami...

ôdmiana:

ôdmiana: krziż
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	krziż	krziże
dopołniŏcz	krziża	krziży
cylownik	krziżowi	krziżōm
biernik	krziż	krziże
nŏrzyndnik	krziżym	krziżami pz.: krziżōma
miyjscownik	krziżu	krziżach
wołŏcz	krziżu	krziże

uproszczōny zŏpis
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	krziż	krziże
dopołniŏcz	krziża	krziży
cylownik	krziżowi	krziżōm
biernik	krziż	krziże
nŏrzyndnik	krziżym	krziżami pz.: krziżōma
miyjscownik	krziżu	krziżach
wołŏcz	krziżu	krziże

kolokacyje:

1. Czerwōny Krziż, krziż połednia, krziż zasugi

Frazeologijŏ

1. być z kimś bez krziż
2. mieć krziż z kimś
3. mieć z kimś krziż boski
4. na krziż
5. zrobić za kimś krziż

Inksze jynzyki

• angelski: cross, spine
• czeski: kříž, hřbet
• francuski: croix, lombes, sacrum, colonne vertébrale, échine
• hiszpański: cruz, lomo, columna vertebral, espina
• niymiecki: Kreuz, Rückgrat
• polski: krzyż, kręgosłup
• ruski: крест, крестец, позвоночник, позвоночный столб