pierōn

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *perunъ (pierōn, bōg pierōnōw), ze praindoeuropejskigo *perkunos (bōg pierōnōw), ôd praindoeuropejskigo *perkʷ- (dōmb).

Wymŏwa

AS: [pʹi ̯erȯ̃n]

Rzeczownik

pierōn rodzaj mynski rzeczowy

1. wyladowanie elektryczne miyndzy dwiyma chmōrami abo miyndzy chmōrōm i ziymiōm, a społym z nim huk i grzmot
   • 1908, Ferdynand Dyrna, Jyndrys

   Wtym brzink! Krygel w jego głowe – i Jyndrys zwalił sie z ławy pod stōł, jak wiyrzba sprōchnianŏ, kiedy pierōn do ni strzeli.

   • Szymel:Przednowek

   Pierón trzaskoł po kamiyniach, / Świycąco blyskało — / Wyszli w żeleznych odziyniach, / Sto kóni zarżało!

   • 2014, Mirosław Syniawa, Dante i inksi

   Jak pierōn bije, blysko sie, / Jak żywot wyziōmbniynty, / Je ciynżke straty pōniōs żeś / I jak cie jankōr gniecie, / To zdać sie prostym, uśmiychniyntym – / Kōnszt to nojwiynkszy w świecie”.

2. zły czowiek bez werty, nicpotŏk
   • 1964, Feliks Pluta, Dialekt głogówecki

   A tyn nōm - wy pierōny, wy pierōny, jŏ byłby wōm doł, toście już dōma, o wy pierōny.

   • Protokoły sōndowe sōndu rozjymczego we krysie strzeleckim 1845-1938

   Bestyjōm, pierōnym i złodzejym poprzezywoł.

3. słowo używane za przeklyństwo, patrz: pierōnie
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   Ale tyn pierōn jest taki wielki, że go sami na obiod nie zjymy.

   • Szymel:Gryfnie

   „Tyn czas pieronym leci” – pedzioł wtoś we jednym filmie. I to je prowda! Czas leci jak pieron.

   • 1930, Edward Jelyń, pamiyntnik

   Tak ôn potym tã łaskã mi zrobiył, co piyrsz rŏz dō mego szramu zajzdrzoł i mōwi mi: ô pierōnie, każeś już tam wlŏz?!

ôdmiana:

ôdmiana: pierōn
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	pierōn	pierōny
dopołniŏcz	pierōna	pierōnōw
cylownik	pierōnowi	pierōnōm
biernik	pierōn	pierōny
nŏrzyndnik	pierōnym	pierōnami pz.: pierōnōma
miyjscownik	pierōnie	pierōnach
wołŏcz	pierōnie	pierōny

uproszczōny zŏpis
przipadek	liczba pojedynczŏ	liczba mnogŏ
mianownik	pierōn	pierōny
dopołniŏcz	pierōna	pierōnōw
cylownik	pierōnowi	pierōnōm
biernik	pierōn	pierōny
nŏrzyndnik	pierōnym	pierōnami pz.: pierōnōma
miyjscownik	pierōnie	pierōnach
wołŏcz	pierōnie	pierōny

kolokacyje:

• jak pierōn, jak sto pierōnōw

synōnimy:

1. grōm,
2. gizd, chachar, chachŏr, buks, gizdōń, gizdŏk, rojber, ciesz. lagramyntnik, drach, chwant, chwanciŏrz, ciesz. rufijŏk, nicpotŏk, paskudnik, marcha, szerga
3. pierzin, jerōn, sakramynt

Frazeologijŏ

• jak pierōn
• jasny pierōn
• niych to jasny pierōn strzeli
• niych to pierōn trzaśnie

Inksze jynzyki

• angelski: lightning, thunderbolt
• czeski: blesk
• francuski: foudre
• hiszpański: rayo, relámpago
• niymiecki: Blitz
• polski: piorun
• ruski: молния