Aneks:Bystroń - Przyczynek do dialektologii polskiej (z narzecza Lachów szląskich): Porōwnanie wersyji
(Stworzōnŏ nowõ strōnã: "Słowa ôpublikowane ôd Jana Bystronia we cajtōngu „Prace Filologiczne” nr IV 1893. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie, ale była dodano kolumna ślōnsk...") |
|||
Linijŏ 362: | Linijŏ 362: | ||
| zwodnica || zvodńica || rów w polu, którym woda z pola spływa. | | zwodnica || zvodńica || rów w polu, którym woda z pola spływa. | ||
|} | |} | ||
+ | |||
+ | [[Kategoryjŏ:Aneks]] | ||
+ | [[Kategoryjŏ:Stare słowniki]] |
Teroźnŏ wersyjŏ na dziyń 12:43, 22 gru 2020
Słowa ôpublikowane ôd Jana Bystronia we cajtōngu „Prace Filologiczne” nr IV 1893. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie, ale była dodano kolumna ślōnskich słōw znormalizowanych do ślabikŏrza.
ślōnski | Bystroń | polski |
---|---|---|
babrać | babrać | walać, brudzić, pisać niedołężnie i niewyraźnie; por. nazwisko: Babraj. Co do formy tego wyrazu zauważyć należy, że występuje w nim podwojenie (reduplikacyja) pierwszej spółgłoski z samogłoską a. Przytaczam tu jeszcze inne przykłady takiej reduplikacyi: chechłać, ocierać: „Jużeś zaś ty galaty přechechlál? (te spodnie przetarł); por. nazwę osady śląskiej: Chechłówka i nazwę rodową: Chechliński. W związku z tym wyrazem pozostaje słowo: ochlić, ocierać: „Šviňe cośi śćrbi, bo śe ochli o strom” (ocierao drzewo). — chuchać, ogrzewać tchem: wyraz ten, jeżeli nie jest przyswojony z niem. hauchen, możnaby zestawić ze stsłw. xoyxora, siccitas (Mikl.=coyxora) i z przym. suchy, coyx, lit. sausas. — dudńić, szumieć. Jak uderzy w puste naczynie, to zadudni. Woda, płynąc pod ziemią, dudni. „Cosi mu w přer$ach dudńi:” — fifraé, rozsmarowywać coś nieporządnie: „Dzieci zaffrały sie jedzeńim.” mamlać, jeść nieporządnie: „To je taki mamlas”=człowiek do niczego, —mamrać, szemrać, mruczeć,—pypłać, robić coś nieporządnie, niezdarnie i powoli: „To je taka pypłańina (pypłaczka)=robota zmudna, nieprzyjemna. —tytłać, jeść nieporządnie: „Świńa nó chce żrać, jeny všicko roztytlala.? Należą tu jeszcze wyrazy dziecinne: mama, tata, papać (jeść), tutać (pió), nynać (leżeć), kukać sie (ukrywać się), kakać (cacare) i t. p. 2). |
bachōrz | bachóř | brzuch w znaczeniu pogardliwym; 1. mn. bachora, wnętrzności. Inne znaczenia podaje J. Karłowicz: „Mómoire sur influence des langues orientales sur la polonaise” (Leide 1884). |
bago | bago | sok z tytoniu, gryziony tytoń; por. morawskie baga. (Fr. Bartoš, Dialektologie moravská. Berno 1886, na str. 198). |
bierce | b'erce | l. mn. bierca, drąg służący.do dźwigania konewek z wodą. |
berło | berło | l. mn. berła, kule, któremi się posługują kulawi, jak cz. |
berło | berło | pol. berło=cz. żezlo (sceptrum). Wyraz berło ma zatym odmienne znaczenie w różnych jęz. słow.; głównym znaczeniem jest wszakże — laska, kij. Na Żerle opiera się kulawy, ale berło jest także godłem potęgi królewskiej (por. oxfjsrzęov). Por. różne znaczenia laski, którą również może się posługiwać ktoś potrzebujący podpory, i która (np. laska marszałkowska) jest zarazem oznaką najwyższej godności. |
blyszczeć | blyščeć | patrzeć, gapić się: „Cóż tak blyszczysz.”— „Cóżeś je taki wyblyszczony?” |
boskym chodzić | boském chodźić | chodzić boso. |
brnieć | brńeć | mruczeć, mor. brnet' (por. Bartos Dial. mor.). |
buchać sie | buchać śe | mieniać się na coś: „buchejmy sie na godzinki” (mieniajmy się na zegarki). |
buchnōńć sie | buchnóć śe | uderzyć się (w mowie dzieci). |
burdak | burdak | młynek do czyszczenia zboża (wurfdach?). |
czapić sie | čapić śe | przycupnąć: „kura sie czapi. |
czechmōn | čechmán | czart. Čechmann= Czech? |
czernidło | čerńidło | atrament —czernidlo čérwione—podobna zmiana znaczenia, jak w atramentum. |
czetyna | četyna | igły drzew iglastych. |
czympieć | čęmp'eć | przykucnąć. |
corek | corek | kojec np. na drób', przegroda na kartofle i t. p.; może = dcorek od dca — deska, który to wyraz mamy np. w Bibl. szaroszpat. |
czuć | čuć | ma obok zwyczajnego znaczenia także znaczenie: słyszeć. (Tak samo w sąsiednich gwarach morawskich, w języku slowackim i ruskim. Por. Behaghel (Deutsche Sprache — str. 99): Bei ahd. Dichtern ist nicht selten das Vb. sehen, wenn es sich um Wahrnehmungen des Okres handelt';—por. „kolor krzyczący”;— por. mor. „słyżeć smrad. (Bart.). |
ciupać | ćupać | rąbać na drobne kawałki; — por. góralskie: cupaga (Zakopane). |
cyrkać | cyrkać | cyrknóć, ob. cyrpnóć, nalać trochę, lać kroplami. Por. morawskie: crknuť (Bartoš). |
darymniny | daremniny | rzeczy lub mowy beż wartości. Wyraz ten znajduje się w dawniejszych drukach śląsko-polskich. (Tygodnik Cieszyński 1848, 2). |
dŏwka | dávka | podatek. |
dożyra | dożéra | kłopot. Także o ludziach, sprawiających kłopot, z którymi się trzeba „dożérać.” „To je dożóra čłovek.” |
drak | drak | smok (z niem. drache), także o człowieku: „A dyć mi dej pokój, draku jakiść (=nieznośny człowiecze). |
drzōnek | dřánek | gont w płocie. |
dwojić | dvojić | mówić komu: „wy“ — „bo ći tam ňe bedém dvojič.“ |
dychawica | dychav́ica | astma |
dychawiczny | dychav́ičny | przym. od dychav́ica Mówi się także: „Ona je plekná, ale dychav́čná” (=jest dziewczyna piękna, ale uboga). |
forŏt | forát | zapas (niem. vorrat). |
fujać | fujać | wiać: „Śńég vSicki cesty zafujäl.“ |
fujawica | fujav́ica | zawierucha śnieżna; toż w gwarze zakop. str. 47. |
gichać | ǵichać, ǵichnóć | lać gwałtownie (giessen?): „To tam dešč g'ichál“ |
głobić | głob'ić | spoić beczkę obręczami: „Pogłóbće tam tóm beżke, bo już obrevče $ ni spadly.“ |
głōwka | główka | ob. znaczenia zwykłego, oznacza także głowę kapusty: „Jechił z głóykami do Ostravy.“ |
gnojŏczka | gnojáčka | ob. gnojóvka. |
gnōńć | gnóć, gouć | poruszyć (cz. hnuti): „On je tak'i leńivy, że śe te gie (nie rus2y).“ Zagadka: „Malutki, tirńutk'i, velkóm kłodóm gůe“ (=pchla). |
gońka | gońka | kobieta niemoralna, uganiajaca sig za mežezyznami, |
gowiedź | gov́edź | zwierzęta domowe: „Dawać kury i inną gowiedź na Michała państwu* (A. Cinciała. Nowości niesłychane dla śląskich chłopów. Cieszyn 1848, na str. 9). |
grubelŏk | grubelák | grubijanin. |
hacka | hacka | synōnim: odźévačka, welniana chustka duža, pled. „Hae, hae, do dzieci, aby szły do hacki.* (mor. hat'ka. Bartoś 213). |
handyrlŏk | handyrlák | mor. handrlák, lachmaniarz, |
hanszpigel | hanšp'igel | eulenspiegel, o którym krążą między ludem śląskim różne podania. |
haraśny | haraśny | piękny, dobry, szczególny: „To jadło nć było haraśne.* (mor. harasni. Bartoś 213). |
harcować | harcować | śpieszyć się, z średuiogórnon. harz(e) =hórze= her zu! |
herliczka | herlička | synogarlica; cz. hrdlička, |
herski | hersk'i | dzielny; cz.—=hezký, piekny. |
hōnym | honem | przysł. prędko; cz. honem. |
hōśle | hóśle | skrzypce, z cz. housle; w znczeniu przenośnym piersi. „On już ma złe ty hósló=jest chory na piersi. |
hyc | hyc | gorąco, niem. hitze. „To tam byk hyel“ |
hycel | hycel | urwisz, Mikl. (Et. Wtb.): „aus dem ahd, hitzel, hůtzel,“ |
jedla | jedla | jodła. „V Tianov'ie kośćół z jedli* (kalembur: w T. kościół zjedli). |
jikra | jikra | n. lmn. łydki; mor. ikro—lytko (Bartoš). „Vody bylo po jikra,“ |
kalić | kalić | (wodę), zamącić. „Ne kál vody, bo jaż jest dość kalná“ (mętna). |
kanistra | kańistra | torba; małor. kajstra, białor. tajstra, łać. canistrum, |
karkoszka | karkoška | gałąź sękata. |
karlus | karlus | zuch. |
kawor | kav́or | -a, staw z wodą stojącą. |
kelzać sie | k'elzać śe | ślizgać się; K'elznóć, pośliznąć sie; podžmy na Kelzdvke (k'elzatke)=ślizgawkę; k'elsk'i, ślizki. |
klameć | klam'eć | siedzieć długo w karczmie: „Ale to moc ludzi traci miarę, klami przy śmierdziusze (=wódce).* Gwiazdka Ciezzyńska 1886, str. 354. |
kłōnczi | kłǫnči | -á, nij. suche badyle ziemniaków. |
kłopeć | kłopeć | -pća, m. gruby drag przywiązywany krowom do szyi, sięgający aż do ziemi. „Kłopeć* przeszkadza krowie w szybkim biegu, obijając się o jej nogi. Tak wige krowa nie może się gźić, Wyraz ten pozostaje w związku z wyrazem kłopot, którego pierwotnym znaczeniem było: hałas, łoskot, erepitus; por. także klepać; stsłw. uionorń xrUrtos, strepitus. |
korzec | kořec | -rca, m. naczynie do wylewania gnojówki. |
kotlŏk | kotlák | -a, miedziany pieniądz. |
krajic, krajiczek | krajic, krajiček | kawał chleba; cz. krajic. |
krōnżać | krǫnżać | (źeli), szatkować kapustę. |
krziwŏk | křivák | laska u góry zakrzywiona, obuch. |
krzosać | křosać | krzesać (ogień). |
krzupeć | křup'eć | „Śńég křup'i pod nogami“ (jak jest tegi mróz). |
kwōnkać | kv́ǫnkać | stękać (o chorym lub słabowitym): „On tam ńima zdrovy, bo dyck'i kięskd* (=kawęczy). |
laksyrka | laksérka | -i, ż. a) rozwolnienie; b) w znaczeniu przenośnym 0 080bie dużo mówiącej: „To je takń laksérka.“ |
łŏtka | łátka | naczynie do mleka; mor. látka (Bartoš). |
mach | mach | uderzenie, zamach: „Byłby wygrał Węgry bez machu“ (Tyg. Ciesz. 1850, str. 164). |
masztal | maštal | -e, ż. stajnia; niem. marstali. |
myrwa | m’érva | a) słoma wymłócona; b) o człowieku niepewnym, nieporządnym: „To je strašná m'érva,“ |
młodzik | młodźik | l. mn. młodźiki, młode ptaki (zwykle: młode gołębie). |
mrzeża | mřeža | krata w oknie, cz. miiże, stsłw. xpbma, sieć. |
nadynnik | nadenńik | cz. nadennik, robotnik najmowany na dzień; nadziennik (Now. 12). |
nikany | ńikany | gdzieniegdzie. „Niegdzie nawet po polsku nie uczą.* (Tyg. 1848, str. 83). |
ôbyć | obyć | wytrwać, wytrzymać. „Ja na tak'im mroże ńi mogę” obyć. Już to tam obe (=obedźe, ujdzie). |
ôciypka | oćépka | wiązka siana lub słomy. |
ôhawny | ohavny | cz. ohavný, wstrętny. |
ôkorek | okorek | deska z korą drzewa. |
ôpyntek | op'ęntek | część bóta zakrywająca piętę, zapiętek. |
ôpowŏżyć sie | opováżyć śe | odważyć się. |
ôsełka | osełka | „Masło spiedavajóm v oselkach.“ |
ôsmolić kogo | osmolić kogo | nie dbać o kogo, ignorować go. |
ôszkwarek | oškvarek | skwarek. |
ôtop | otop | opał: „Tam je otop drogi. |
ôtwyrać czloweka | otv́érać človeka | odbywaé sekcyje: „Přijechala tam konvisyj i otv'erali go” (t. j. trupa). |
palarnia | palarńa | gorzelnia; w znaczeniu przenośnym o pijaku: „To tež je palarńa.* |
papulaty | papulaty | bardzo na twarzy tłusty. |
zapaść | zapaść | zabiéc gdzieś: „Zapadńijće też tara do niego.” |
pichać | p'ichać | pchnąć; stsłw. nsxaru, nen, „On go p'ichnót nożem.” |
pyrōwka | p'érówka | pyrzówka—pod wpływem słoworodu ludowego. |
pniōwka | pńówka | siekiera używana do wykopywania pniaków. |
pobaba | pobaba | pańszczyzna: „zbywać tyle pobaby” (Now. 9). |
pōmetać | pom'etać | poronić (o krowach): „Ni mám mléka, bo mi krova spom'etała.” |
popaść | popaść | co, ukraść chyłkiem: „popid mi to (=porwał), dej se pozór, aby či tego gdo ńe popád.“ |
przepŏlić | přepálić | 1) predko przebiee: „Zajo*e přepálil přez pole; 2) przejść kogo w czym. |
przewalić sie | převalić śe | „Jak śe ta robota troche pievali, to piidómy do čeb'e (=jak będzie mniej roboty). |
przileżytość | přiležitość | sposobność, cz. piileżitost'. |
psuja | psuja | „To je taki psuja” (człowiek, co wszystko psuje). |
pytać | pytać | 1) pytać; 2) prosić; 3) chodźić po pytaniu (po prośbie, o żebraku): „Modlitwa, którą żeglarzy od śmierci wypytał* (H. Koczy. Kazanie na pamiątkę wdzięczną uroczystego poświęcenia kościoła ewangielickiego w Międzyrzeczu. Bielsko, 1866, na str. 9). |
rafika | raf'ika | wskazówka na zegarze. |
rzecz | řeč | mowa, rozmowa, jak w stpol. por. Bib. Zof. 63, 3°); da& śe do řeči, wdaé sig w rozmowe: „Gdyśmy się już tak dali do rzeczy“ (Now. 10). |
rzeczny | řečny | rozmowny, wymowny. |
rzecica | řećica | przetak; por. lit. ré'tas. |
rzyńsity | řęnsity | „Zbozy je řesšite“ (ma goste kłosy, właściwie: „dużo rzęsów”), przenośnie: „Ona je taká řeršitá“ o kobiecie tęgiej, o pełnych formach. |
retki | retk'i | przyrząd tkacki, Linde: rytki (rietkamm). |
roba, robka, robetka | roba, robka, robetka | żona, kobieta zamężna. Wyraz ten jest ciekawym przykładem t. zw.: „apercepcyjnej zmiany znaczenia wyrazu“ (apperceptiver bedeutungswandel). Pierwotne jego znaczenie jest=niewolnica (serva) — ststw. an (por. robić, pa-rob-ek, ros. paóa i t. p.) i należy go prawdopodobnie zestawić z la. orbus, gr. Gopavos, gock. arbja, dziedzie, erbe; roba jest więc osoba żeńska, pozbawiona wolności. Z tego znaczenia drogą apercepcyi rozwijają się rozmaite inne. W jęz. ogólnopolskim wyraz roba (serva) już w pierwszej połowie w. XVI-go wychdzi z użycia, jak świadczy uwaga Budnego (Szymona Budnego Biblija z roku 1572) do Genes. XVI: „właściwie roba: ale nie wiem, czemu tego słowa już Polacy nienajrzą, ano jest cudne, od roboty rzeczone; rab boży, t. j. sługa boży (Linde). Obok tego pierwotnego znaczenia wyraz roba już w XVI-ym w. miał znaczenie = scortum: roby i niecnej niewiasty nie pojmie sobie za żonę=scortum uxorem non dacet (Bibl. Lieopolity, Levit. 21, 7—w wydaniu I ym, w trzecim: szkortu). W dzisiejszych narzeczach morawskich znaczy roba: a) kobieta wogóle; b) kobieta dorosła, silna. „Byla robsko: dyž šla, zem se pod ňů třaslu, a včil je jak přasliea“ (Bartoš 337); e) kobieta niezamężna, dziewczę; d) kobieta zamężna (Jungmann, Slovn.— Śembera Zakladové dialektologie československé. Wiedeń 1864). W niektórych okolicach Wielkopolski znaczy roba: a) kobieta nieporządna, nieschlujna; b) świnia. Pokazuje się z tego, iż do pierwotnego pojęcia (P), złožonego z kilku cech (a, b, c...), przystepowaly coraz inne cechy («, 8, 7...), pojęcie pierwotne zmieniając. Pojęcie, uszlachetniając się stopniowo, dochodzi z jednej strony do pojęć: a) kobieta wogóle w znaczeniu dobrym; b) kobieta zamężna, żona; c) kobieta rosła, ale niezamężna; % drugiej zaś strony, pojęcie pierwotne spada coraz niżej przez stopnie: a) scortum; b) kobieta nieschlujna—do prototypu nieporządku (sus.). |
rodny list | rodny list | metryka: „Czy od krztu i rodnego listu się księdzom katolickim jeszcze płacić będzie (Now. 10). |
rosōł | rosół | słona woda z zasolonego mięsa; Mikl. (Et. Wtb.) bulg. rasol, gesottenes rindfleisch. |
rozporek | rozporek | otwór w spodniach, hosenschlitz. |
rozebrać sie | rozebrać śe | oprzeć się senności: „Chćało mi sć spać, ale jużech $e zaś troche rozebrał.* |
rufijŏk | rufiják | człowiek gwałtowny, skłonny do borby; cz. rafian, kuppler; słowieńsk. rfjan, rafijan; włosk. raffiano (Mikl. Etm. Wi). |
przerywać sie | prze-ruvać sé | przerywać się. Wiwaty się nie przeruwały (Tygodnik cieszyński 1843, 15). |
schwalnie | schvalńe | naumyślnie, „na schvál“ „sehwalnie“ (Now. 3). |
uczigay sy | účigaé sé | cierpieć: „juž sé tež temu w'imoenemu bardzo sčiga.“ |
wyścignōńć | wy-śćignóć | zrozumieć: „Ńi może temu vyśćignóć.* |
wyścigły | wy-ścigły | „To je človek nievyśćigły (=niewyrozumiały). |
szczyrk | ščérk | drobne kamienie. |
szczyrkŏwka | ščérkávka | zabawka dla dzieci, drewniana lub blaszana kulka na drążku, w której są kamyczki: „To ŚGćrkać przy poruszaniu. |
szyrzina | šéřina | bryt. |
szerka | šerka | rodzaj szelki, užywanej przy wożeniu taczek. |
szyrzka | šéřka | szerokość. |
szkłōdzić | škłódźić | grzebać w czyichś rzeczach: „Coż mi zaś tam bedźeś Skłódźić?* |
szkopyrtnōńć, przeszkopyrtnōńć sie | škopyrtnóć, přeškopyrtnóć śe | przewrócić się (mleko) |
skipe | sk'ipe | (nie: sk'ip'é), = bieży kipi. |
szłapa | šłapa | stopa; por. moraw. Slapa, Slapeta (Bartoš). W jez. biblii Zof. jest wyraz: szłopień=stopień; por. szłapać. |
smyk | smyk | -a, vagabundus: „To je tak'i smyk* (włóczęga). |
snamny, snamno | snamny, snamno | snadny, snadno. Podobne przejście w jęz. greckim: osjwóg z *cefvóg (aćfoiat). |
socha, sochōr | socha, sochór | drąg; stsłw. socha. |
sowa | sova | w okolicy Cieszyna lud tak nazwał t. zw. kolej drugorzędna (Secundárbahn). |
sotōr | sotór | -a, r. m., torba pleciona ze słomy na książki. W narzeczach morawskich: „sotor je dlouhy koš ze slámy nebo palachu pletený, v němž Slováci zvláště láhev s vínem ze sklépa nosívají“ (Bartoš 327). |
sprawa | sprawa | -y, przyrząd, instrument: „Zańćś ty godźink'i (zegarek) do godáinkářa, on juž tam má takóm sprave, że to hnet napravii.“ |
spodorać | spodorać | (rolę), zorać po raz pierwszy, o przygotowawczym zoraniu roli, po którym następuje drugie (Rolnik szląski z r. 1887, str. 3). |
stodiŏbelnik | stodjábelńik | „To też je stodjabelńik* (zjadł sto djabłów). |
straśnie pieknie | straśńe p'ekńe | por. srodze kogoś miłować; niem, sćr (sehr); właściwie= bolesny; por. versehren. Pierwotne znaczenie tych wyrazów zczasem się zatarło. Por. Behaghel: Deutsche Sprache 100. |
stykać | stykać | wystarczać: „Dyć mi tego fe styká“ (nie wystarcza). „Jakośi tam tego muśi stykač.“ |
styrczydło | styrčidło | człowiek, który się wszędzie „styrka,* wścibski. |
szusci | šusći | nieosob. „Cośi było, bo Suśćało* (bo był szelest). |
świtnōńć | świtnóć | uderzyć prędko nogą: „Ne chodź kole końa, bo če Śvithe.* |
sypka, sypani | sypka, sypańi | dawniejsza pańszczyzna, zboże odstawiane do dworu. |
tlŏłka | tláłka | drzewo „zetlale,“ zbutwiałe. |
trachta | trachta | uczta, traktament. |
troki | trok'i | z niem. trog. |
trusiŏk, truśka | truśiák, truśka | indyk. |
umiynić se cosi | um'éńić se cośi | postanowić coś; cz. uminiti si. |
uroda | uroda | urodzaj polny, plon: „Chvala Bogu, mámy tež latośigo roku p'ekne urody.“ |
utrata | utrata | wydatek pieniędzy, koszt: „Bedźeś piił na moji utraty” (=na mój koszt). |
uwziońć sie, uwzimać sie | uvźońć śe, uvźimać śe | uwziąć się, domagać się czego bardzo stanowezo: „On sé uvžima, cobych ś him pojechał do m'asta." |
uzdać sie | uzdać sé | podobać się: „To mi sć uzdało.” „Ta džeucha sć może uzdać, bo jest bardzo Švarná." |
wŏbik | váb'ik | pieniądz, mający przywabić dalsze: „To mai grejcar na vabiika.” |
waczek | vaček | susełka; vaczek, escarius, quasi portator ciborum (Nehring Altpoln. Sprachdenkm. 33). |
wecheć | v́echeć | wiecheć; w znaczeniu przenośnym: człowiek nieporządny, który nie wiele wart. |
wincek | v́incek | piec żelazny. |
wōdka | vódka | lekarstwo płynne, krople. |
wyczytka | wyčitka | zarzut. |
wyćwika | wyćv́ika | wychowanie, wykształcenie (Tyg. 1848, 2). Nowy Testament był wiekiem wyćwiki (K. Kotschy. Historja biblijna czyli dzieje starego i nowego przymierza. Lwów 1851). |
wydaj | vydaj | -u, r. m.: „Juž má cere na vydaju” (=ma córkę na wydaniu). |
wygib | vyg'ib | -u, r. m. sposób wyjścia z trudnego położenia. |
wyhyrknōć | vyhyrknóć | gwałtownie się wylać: „Vyhyrkła mu krew z karku.” |
wyrzek | vyřek | vyřeku, wymawianie: „On má dobry vyřek" (eine gute aussprache). |
wyrzać, wyrzukać | wyrzać, vyrzukać | ciągle drzwi otwierać; nowosłow. vrznoti, otwierać; stsłw. BP3%, BPŁCTA. |
wyskumać | wyskumać | czemu (cz. skoumati), zwyrozumieć. |
wywōz | vyvóz | wąwóz. |
zaczkać | začkać | zaczekać. |
zacłōnić | zacłońić | zasłonić. |
zagyrzać sie | zaǵéřać śe | grozić uderzeniem: „Zag'ófał śe, ale he piznöl”—groził, ale nie uderzył. Wyraz ten zostaje w związku ctymologicznym z wyrazem grozić=*gorziti. |
zŏłdanek | záłdanek | w okolicach Cieszyna: záwdanek, zadatek; „Bo prawie wszystkie dałyście służącym waszym zawdanek przed Michałem” (Przyjaciel ludu III, 4). |
zbrōj | zbrój | -je, r. 3. a) narzędzie; b) przyrządy na konia. |
zbywać | zbyvać | odbywać np. „zbyvać robote;” zbyvać śe sprzeczać się. |
zdzierże | zdźerže | -i, l. mn. „On má slabe zdžerže" —nie može dlugo wstrzymać naturalnej potrzeby. , |
żebrŏk | žebrák | takže = człowiek ułomny, kaleka; żebrażi, ułomny: „Ńe Sädej na tym stołku, bo je jak'iśi żebraći.” |
żgać | žgać | pchać do czego, sięgać: „Już żgńće na ty gruški, a ješče sóm żelone.” „Tu tieba robić a he żgać” = tu trzeba na serjo robić, a nie zabierać się tylko do pracy. |
zgolić | zgolić | w znaczeniu przenośnym: zjeść doszczętnie: „Dółech mu calöm m'iske grochu, a on vSicko zgolił.” |
żneć | żneć | a) słabo się palić; b) brzmieć, dźwięczeć: „Oi już og'eń vygós? — A, jeśće tam cośi źni.” „Wiwaty się nie przeimały (= przerywały, ustawały), tak, że aż całe miasto źniało” (Tyg. 1848, 16). W wyrazie tym zlały się dwa wyrazy, wskutek tego, wyraz „źńeć” ma dwa znaczenia. Znaczeniu a) odpowiada wyraz utworzony od /żeg, por. znicz; zmaczeniu zaś b) odpowiada wyraz utworzony od V zr por. dźwięk, dzwon i t. d. |
zwodnica | zvodńica | rów w polu, którym woda z pola spływa. |