Aneks:Koczwara - Kilka wyrażeń ludowych z Małych Kończyc koło Zebrzydowic na Śląsku: Porōwnanie wersyji
(Stworzōnŏ nowõ strōnã: "Słownik ôpublikowany ôd Jana Koczwary we cajtōngu „Lud” nr XVIII 1912. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie, tak we ślōnskij kolumnie, jak tyż we pols...") |
|||
Linijŏ 401: | Linijŏ 401: | ||
| żymła || rodzaj bułki z żytniej mąki, pieczonej zazwyczaj tak, że się ich po kilka naraz w jednym szeregu trzyma. | | żymła || rodzaj bułki z żytniej mąki, pieczonej zazwyczaj tak, że się ich po kilka naraz w jednym szeregu trzyma. | ||
|} | |} | ||
+ | |||
+ | [[Kategoryjŏ:Aneks]] | ||
+ | [[Kategoryjŏ:Stare słowniki]] |
Teroźnŏ wersyjŏ na dziyń 12:43, 22 gru 2020
Słownik ôpublikowany ôd Jana Koczwary we cajtōngu „Lud” nr XVIII 1912. Wszysko je podane we ôryginalnyj formie, tak we ślōnskij kolumnie, jak tyż we polskij.
ślōnski | polski |
---|---|
Alojs | Alojzy; imię męskie |
Babiczka | akuszerka, położna |
babuć | wieprzek; Świnia; często używanym jest frazes: „Wiwat! Niech żyje babuć w klotce!", jeśli się ktoś z nieodpowiednim dowcipem wyrwie |
barzéna | błoto; oparzelisko; trzęsawisko |
bibrówka | brusznica; rodzaj jagody leśnej, podobnej z wyglądu do borówki |
blamborzyć | mówi sie tak o bulgocącej wodzie; bulgotać |
błecha | pchła |
bocuń | bocian |
buchta | rodzaj bułki, upieczonej z delikatnej pszennej mąki |
burmister | burmistrz |
cent | cetnar |
cera | córka |
cerziczka | córeczka |
cesta | droga; gościniec |
chałupnik | gospodarz, mający własne obejście |
chwost | ogon |
ciérń | krzak; tarnina |
ciongnonć sie | iść precz; wyrażenia: „Ciong sie", używa się wtedy, gdy ktoś nieproszony do czegokolwiek się wmiesza |
czert | dyabeł; czart |
czorownik | człowiek, mogący duchy wywoływać, lub zaklinać; czarnoksiężnik |
cztericet | czterdzieści |
czternost | czternaście |
djobeł | szatan; zły duch |
dudłać | narzekać; skarzyć się ciągle na coś; zrzędzić |
duszéczka | pokutująca dusza zmarłego człowieka |
dwacet | dwadzieścia |
dwanost | dwanaście |
dwasta | dwieście |
dycki | zawsze; ciągle; bez ustanku |
dzichówka | plachta, služaca do noszenia trawy |
dziedzina | wieś sama, w odróżnieniu od dworu |
dziéża | cebrzyk, w którym się zarabia ciasto |
dziwać sie | przypatrywać się; oglądać coś |
dźwirze | drzwi |
fana | chorągiew; sztandar |
fara | plebania |
farorz | proboszcz |
ferun | przezwisko; nie dający spokoju; napastujący; piorun |
fojt | wójt |
forśtant | naczelnik stacyi |
frajer | kawaler, starający się o rękę panny |
gadzina | drób, ptactwo |
gazda | bogaty chłop, mający własną chałupę i grunt, a nie odrabiający pańszczyzny |
golon | kawaler |
golonka | panna na wydaniu |
gonsionka | gąsienica |
gospoda | dom zajezdny; karczma |
gospodzki | właściciel domu zajezdnego |
gronotny | tęgi; tuczny |
gruch | przezwisko; nieokrzesany i gburowaty chłopiec lub też dziewczyna |
gudłaj | przezwisko; przekorny; niedołęga |
hahar | przezwisko; włóczęga; gdy pociąg jedzie w stronę Krakowa, na wschód, wtedy dzieci wołają: ,,Z Haharami do Krakowa", naśladując głos i takt wybuchającej pary i dymu z komina lokomotywy |
hawirz | górnik; każdy człowiek zajęty przy kopalni, głównie przy kopalni węgla kamiennego |
hebama | akuszerka; położna |
hneda | wnet; wkrótce |
hnetki | zaraz; niedługo |
Hunys | Janek; Jasiek; zdrob. imię męskie |
Idem | ide; czestem jest wyrazenie: „Dzi wen!“, jeśli się chce kogoś natrętnego odpędzić; w 3 os. czasu przeszł. niedok., jak n. p. we formie: „"On szoł", występuje temat odmienny |
Janiczek | świetlik Świętojański; Janeczek zdrob. imię męskie |
jelinka | jelonek, owad, siadający tylko na dębach |
Johan | Jan; imię męskie |
Johanna | Joanna; imię żeńskie |
kadłubek | klatka dla szpaków, zbita z sześciu deszczułek, z niewielkim, okrągłym otworem w Środku; nazwa studni źródlanej, zrobionej z jednego kloca drzewnego, bez pokrycia od wierzchu i z małym, okrągłym otworem z boku, dla przeciekania zbytecznej wody |
kel | kapusta włoska |
kelerub | brukiew, roślina warzywna |
kiery | który |
klebecić | pleść niestworzone rzeczy |
klebeta | dužo gadajaca kobieta |
klebetnica | baba mieląca językiem |
klebetnik | zrzęda; gaduła |
klenkanie | czas, w ktörym na Anioł Pański dzwonią |
kludzić | prowadzić; wieść; we formie zwrotnej: „Kludzić sie* znaczy tyle, co iść; chodzić |
Kłobuk | kapelusz; we wyrażeniu: „Kłobuk cukru“, znaczy to tyle, co głowa cukru |
kłobuczek | czapeczka |
kminić | kłamać; blagować |
knajtek | przezwisko; wyrostek; smarkacz |
kokot | kogut; zdrobniałe : „kokotek“ stužy na oznaczenie lokalnego pociągu, kursującego między Piotrowicami, niedaleko od Małych Kończyc leżącą wsią a Frysztatem, miastem powiatowem |
kole | koło; przy |
kolorz | kołodziej |
komornik | mieszkający u jakiegoś bogatszego gospodarza |
komorne | wynajęte mieszkanie |
konać | dokonać czegoś, dokazać |
kos | ptak kos; we frazesie: „Ta baba, to kos” oznacza to tyle, co cięty; nie w ciemię bity |
krumpieć | trzeszczeć; uginać się |
krupiczniok | pewien rodzaj pieczywa, zrobionego z mąki pszenicznej grubej, tartej na żarnach z pośpiechem |
krziż | krzyż |
kubiéta | kobieta zamężna |
kuckać | kaszieć |
kuckanie | kaszel, duszenie się |
kwit | okowita; spirytus; wódka |
kwok | karpiel, roślina pastewna |
kyrczeć | tak mówią, gdy kwoka siedząc na ziemi, z cicha gdera; pomrukiwać |
lagromentnik | przezwisko; rozpustnik; zły człowiek |
lagromentnica | zepsuta kobieta; bezwstydnica |
lajer | katarynka do grania |
lajerka | kobieta, grająca na katarynce |
lajermon | kataryniarz |
lajermonka | baba, grająca na katarynie |
leśnik | duch leśny |
Lojska | Alojzya; imię żeńskie |
luto | smutno; wyrażenie: „Luto mi”, oznacza tyle, co lituję się nad kimś |
lutość | żal; smutek; litość |
maciczka | mateczka, matka |
mamona | duch zwodzący |
maryjonek | majeranek, roślina warzywna |
maszyna | kolej żelazna; pociąg |
mentel | motyl |
mienij | mniej |
młónek | tartak; piła drzewna |
mora | duch, nachodzacy ludzi we śnie |
możno | możliwe |
muter | matka |
muterka | mateczka |
nima | nie; frazes: „Nima možno“ oznacza cos niemožliwego |
nocznica | duch, zwodzacy ludzi; ćma nocna |
uobrazek | figura, lub tež obraz jakiegoś Świętego, lub Świętej, stojącej przy drodze |
uolmaryja | szafa z przyborami kuchennemi; Śpiżarnia |
uomotać | omamić kogoś |
uopica | małpa |
uopowożyć sie | odważyć się; poważyć się |
uostropiec | drąg z drzewa z wystającymi po bokach kołkami, służący do suszenia siana |
uowczorz | pastuch owiec |
uowiezina | mięso wołowe |
uoźrały | upity, pijany |
paterek | ksiądz; proboszcz |
pieron | piorun |
pieroński | przeklęty; przezwisko |
plasnonć | plusknąć we wodzie |
plumps | wykrzyknik, gdy coś do wody wpadnie |
podziwać sie | patrzeć się, oglądać się |
porzat | już; ciągle |
przekludzić | przeprowadzić; we formie zwrotnej: „Przekludzić sie“ znaczy to tyle, co przeprowadzić się |
przi | przy |
przijdem | przyjdę; idę; w 3 os. czasu przeszł. dokon., jak n. p. we wyrażeniu. „Chłop prziszoł”, występuje inny temat |
przikludzić | przyprowadzić; przywieść |
puczyć | kręcić; jeśli ktoś powie: „Puczy mnie w brzuchu”, to znaczy to tyle, że on ma bół żołądka |
rechtur | kierownik szkoły |
réż | żyto |
rozpajdzony | rozogniony; ognisty; płomienny; palący się |
ryma | katar |
rzékać | modlić się |
rzékanie | modlitwa |
saframentnik | przezwisko; przeklętnik ; bezbożnik |
sérkorz | fabrykant serów |
sfol | rozmysł: wyrażenie: „Na sfol“ oznacza tyle, co z rozmysłem, na schwał |
siedlok | chłop, mający własną posiadłość ziemską |
skoczka | pchła |
skrzot | przezwisko; mały dzieciak |
skrzotek | przezwisko; smarkacz; malec |
slepiec | bak koński; giez |
sozawica | sadzawka, w ktörej zwykle znajduje sie wielka, drewniana skrzynia z rybami na rozplodnienie; z tej skrzyni przenoszą potem młode rybki do właściwego stawu |
spanie | śpiączka |
starość | kłopot; staranie się |
starzyczka | babka |
starzyk | dziadek |
stela | stąd |
strom | drzewo |
sturkać | popychać |
strzachaty | wielki; szeroko rozpostarty |
strzykać | pluć; ziać czemś |
strzyżek | mała mysz polna, z wydłużonym nieco pyszczkiem |
swaczyć | jeść wogóle; spożywać podwieczorek |
swaczyna | jedzenie w ogóle; podwieczorek |
synek | chłopiec; synek |
szatka | chustka na głowę, ozdobiona kolorowymi deseniami, lub też zupełnie pojedyncza i biała |
szkolnik | uczeń |
szkolniczka | uczennica |
sztreka | tor kolejowy |
szuścieć | szumieć; robić hałas, przypominający szelest liści |
szwarny | piękny; zgrabny |
szwestka | drobna śliwka |
szykowny | zgrabny; prędki |
takowny | taki; tak wielki |
telki | taki; tak dužy; przystowia: „Telkie jabko za grejcor” używa sie wtedy, gdy się coś komuś nie uda |
trawnica | płachta, służąca do noszenia trawy |
trzi | trzy |
trzicet | trzydzieści |
trzinost | trzynaście |
trzista | trzysta |
uczyciel | nauczyciel |
utopiec | duch wodny |
użrać | ukąsić; ugryźć |
wanielik | ewangelik |
wasermon | duch wodny |
wen | precz |
wielgi | wielki; wyrażenie: „Wielgie nobożeństwo” oznacza sumę w kościele |
wkludzic | wprowadzic; we formie zwrotnej: „Wkludzić sie” ma to znaczenie wprowadzić się |
wula | wola; chęć; frazes: „Po wuli”, oznacza tyle, co chętniej; po dobroci |
wykludzić | wynieść; we formie zwrotnej : „Wykludzić sie” znaczy to tyle, co wyprowadzić się |
wyrch | szczyt; piętro; strych |
zaburzyć | zastukać |
zakludzić | zaprowadzić |
zażbluchać | zabulgotać |
zowidka | córka naturalna, pochodząca z nieprawego małżeństwa |
Źrzadło | zwierciadło |
źwiérz | zwierzę |
żbluchać | bulgotać; mówią tak wtedy, gdy na wodzie pokazują się bańki, pękające przy zetknięciu się z powietrzem i wywołujące tem pewnego rodzaju osobliwy dźwięk |
żymła | rodzaj bułki z żytniej mąki, pieczonej zazwyczaj tak, że się ich po kilka naraz w jednym szeregu trzyma. |