przed

Inksze formy

przedy

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *perdъ, ze praindoeuropejskigo *per + *dʰh₁-o-.

Wymŏwa

AS: [pšet]

Przimiano

przed przimianek

1. Używane do ôkryślyniŏ, iże coś je po tyj samyj strōnie ôbiektu, co ôbserwatōr.
   • 1819, krōnika ôd Jury Gajdzice

   W Cieszynie przed zomkem były trzi bardzo wielki słupy

2. Używane do ôkryślyniŏ, iże coś przenosi sie na tã samã strōnã ôbiektu, co ôbserwatōr.
   • 1911, Paweł Marek, Ô czowieku, co bōł diŏbłōm przedany

   Wyszła i gaździnŏ przed siyń

3. Używane do ôkryślyniŏ, iże jakeś zdarzynie je we czasie wcześnij niż to, co stoji po przimianie.
   • Chop w kuchni

   Taki bigos je nojlepszy na drugi abo i trzeci dziyń, bez to nojlepi zrobić go aby dziyń przed fajerym.

4. Używane do ôkryśyniŏ świadkōw jakijś czynności.
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   A do karczmy to sie Hanys długo nie pokozoł, bo go było gańba przed chłopami, że go utoplec tak wyrychtowoł.

5. Używany do ôkryślyniŏ czasu, co przeszoł ô jakigoś zdarzyniŏ.
   • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2

   Wiysz ty, coś zrobiōł przed rokym i sześci niedzielōma?

6. Używany do ôkryślyniŏ tego, z czym ftoś niy chce mieć kōntaktu.
   • 2011, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W objęciach śmierci

   Wojsko przemielone długim marszym kuliło sie w postawione wysoko kragle mundurów, żeby sie trocha osłonić przed wiatrym i wodom.

7. Używany do ôkryslyniŏ, iże coś dzieje sie przi ôsobie abo grupie ludzi, co majōm jakõś władzã nad ôsobōm, co przed niymi stoji.
   • 2018, Wachtyrz

   Hned stanie przed sōndym, grozi mu nawet do 10 lŏt heresztu.

8. Używany do ôkryślyniŏ, iże jedyn ôbiekt je bliżyj poczōntku ôd drugigo.
   • (potrzebny przikłŏd) Stōńcie sie przed nŏs do raje!

składnia:

1. przed + nŏczynik
2. przed + biernik
3. przed + nŏczynik
4. przed + nŏczynik
5. przed + nŏczynik
6. przed + nŏczynik
7. przed + nŏczynik
8. przed + nŏczynik

kolokacyje:

przed siã, przed siebie

synōnimy:

1. pod
2. pod
3. zanim
4. przi
5. tymu
6. ôd

antōnimy:

1. za
2. za
3. po

5. po

Frazeologijŏ

• ani palca przed sobōm nie widać
• bioły jak stuletni śniyg przed kuźniōm
• być przed Bogym
• litery skŏkajōm przed ôczami
• mieć coś przed ôczami
• mieć przed kimś szpagat
• mieć reszpekt przed kimś
• mieć szis przed kimś
• miynić sie przed ôczami
• pośmiatać sie przed swojim nosym
• pośmiatać sie przed swojim progym
• pośmiatać sie przed swojōm siyniōm
• przed chwilōm
• przed czasym
• przed siã
• przed tym czasym
• sōm przed siã
• stawiać sie jak chudy pies przed płot
• stawiać sie przed ôczami
• śmiatać przed cudzym progym
• śmiatać przed czyjōmś siyniōm
• ujzdrzeć śmierć przed ôczami
• zrobić sie czŏrno przed ôczami

Inksze jynzyki

• angelski: before, front, in, of
• czeski: před
• francuski: avant, devant, y avoir, il y a
• hiszpański: antes de, delante de, hacer, hace
• italijański: da, davanti a, prima di
• niymiecki: vor
• polski: przed
• ruski: перед, спереди
• słowacki: pred
• ukrajiński: попереду, спереду