z

Inksze formy

ze, ś, zy, s

Etymologijŏ

1–2. ze prasłowiańskigo *jьz, praindoeuropejskigo *h₁eǵʰs (ze, do zewnōntrz).
3–6. ze prasłowiańskigo *sъ(n), praindoeuropejskigo *ḱom (ze, kole, wele).

Wymŏwa

AS: [s], jak nastympne słowo zaczynŏ sie bezźwiyncznōm głoskōm, [z], jak nastympne słowo zaczynŏ sie źwiyncznōm głoskōm, np.: [s] Katowic, [z] Bytōmia. Porzōnd przed ciebie przechodzi w [ś], ale rzŏdko ôddŏwane we pisowni (5 wystōmpiyń ś ciebie, 26 wystōmpiyń z ciebie we KŚM). W niykerych regiōnach przed zamianami niego, nim, niōm, nij, niymi, nich przechodzi regularnie w [ś].

Przimianek

z przimianek

1. Używane do skazowaniŏ pōnktu, co z niego sie zaczōn ruch, zdrzōdła pochodzyniŏ czegoś.
   • 1967, Walenty Dobrzyński, Gwary powiatu niemodlińskiego

   Ci jechali do Nysy, a jŏ jechoł z Nysy ku dōmie.

   • 1911, Paweł Marek, Ô czowieku, co bōł diŏbłōm przedany

   Chłapieczek nieznajōmy wyciōngnōł z kapsy papiōr

2. Używane do skazowaniŏ czasu, ôkoliczności, materyje, co w nich abo z nich coś sie pojawiyło.
   • 2012, Gazeta Ustrońska

   A do żodnej łoblyczki z łóńskigo roku też sie nie wciśnie, bo ji sadła przibydzie wiyncyj jako kormikowi.

   • 1984, Augustyn Halotta, Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat

   musiało tyż być wiano, a w tym wianie na piyrszym miejscu musiała być rubo pierzyna z gęsiego piyrzo.

3. Używane do skazowaniŏ składnikōw czegoś.
   • 2017, Gotyk w godce. Jednoaktówki po śląsku

   Ze swoich rugzakow wyciongajom żymły z kyjzom, termos z tyjym.

4. Używane do skazowaniŏ tego, co je we postrzodku jakigoś nŏczyniŏ.
   • 2017, Gotyk w godce. Jednoaktówki po śląsku

   Ze swoich rugzakow wyciongajom żymły z kyjzom, termos z tyjym.

   • 1936, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny

   miski z łowięzim mięsem abo świńską pieczónką, talyrze z polywką, konewki i szolki z kawą, szklónki z piwem i winem

5. Używane do skazowaniŏ, co coś abo ftoś mŏ ze sobōm.
   • oschl.wordpress.com

   Zbudujymy sie tam małŏ, przitulnŏ chałpka z kōminym.

   • 2017, Marcin Melon, Umrzik we szranku

   rubo baba z dauerwelōm na gowie wlazła ôroz do kuchnie

6. Używane do skazowaniŏ ôkoliczności, co z niymi coś sie dzieje.
   • 1995, Bogdan Dzierżawa, Utopek z Wielopola

   Nikerzi to i tak beczeli i z larmym ich mamy do szkoły kludziyły.

składnia:

1. z + biernik
2. z + biernik
3. z + nŏrzyndnik
4. z + nŏrzyndnik
5. z + nŏrzyndnik
6. z + nŏrzyndnik

kolokacyje:

3. kawa z mlykym, sznita z kyjzōm
4. auto z ludźmi
5. baba z chopym

antōnimy:

1. do

3. bez
4. bez
5. bez
6. bez

frazeologijŏ:

chodzić z gŏjikym, chodzić z mŏjikym, iść z nŏwiydzkōm, mieć z czegoś ôstudã, pōjść z Dawidym na harfie grać, przijść z kolyndōm, robić z bōnka kōnia, robić z bōnka woła, robić z kōmŏra woła

Inksze jynzyki

• angelski: 1—2. from, 3—6. with
• czeski: z, ze, od, s, se
• francuski: avec, de, en
• hiszpański: con, de
• italijański: con, da, di
• niymiecki: aus, mit, von
• polski: z, ze
• ruski: из, с, со
• słowacki: z, od, s, so
• ukrajiński: з, зі