z

Ze SileSłownik
Wersyjo ze dnia 20:29, 20 lut 2019 autorstwa Grzegorz Kulik (dyskusyjŏ | wkłŏd) (Inksze jynzyki)
Idź do: nawigacyjŏ, szukej

Inksze formy

ze, ś, zy

Etymologijŏ

1–2. ze prasłowiańskigo *jьz, praindoeuropejskigo *h₁eǵʰs (ze, do zewnōntrz).
3–6. ze prasłowiańskigo *sъ(n), praindoeuropejskigo *ḱom (ze, kole, wele).

Wymŏwa

AS: /s/, jak nastympne słowo zaczynŏ sie bezźwiyncznōm głoskōm, /z/, jak nastympne słowo zaczynŏ sie źwiyncznōm głoskōm, np.: /s/ Katowic, /z/ Bytōmia. Porzōnd przed ciebie przechodzi w /ś/, ale rzŏdko ôddŏwane we pisowni (5 wystōmpiyń ś ciebie, 26 wystōmpiyń z ciebie we KŚM). W niykerych regiōnach przed zamianami niego, nim, niōm, nij, niymi, nich przechodzi regularnie w /ś/.

Przimiano

z przimianek

  1. Używane do skazowaniŏ pōnktu, co z niego sie zaczōn ruch, zdrzōdła pochodzyniŏ czegoś.
    • 1967, Walenty Dobrzyński, Gwary powiatu niemodlińskiego
    Ci jechali do Nysy, a jŏ jechoł z Nysy ku dōmie.
    • 1911, Paweł Marek, Ô czowieku, co bōł diŏbłōm przedany
    Chłapieczek nieznajōmy wyciōngnōł z kapsy papiōr
  2. Używane do skazowaniŏ czasu, ôkoliczności, materyje, co w nich abo z nich coś sie pojawiyło.
    • 2012, Gazeta Ustrońska
    A do żodnej łoblyczki z łóńskigo roku też sie nie wciśnie, bo ji sadła przibydzie wiyncyj jako kormikowi.
    • 1984, Augustyn Halotta, Śląskie bery, bojki i opowiastki z dawnych lat
    musiało tyż być wiano, a w tym wianie na piyrszym miejscu musiała być rubo pierzyna z gęsiego piyrzo.
  3. Używane do skazowaniŏ składnikōw czegoś.
    • 2017, Gotyk w godce. Jednoaktówki po śląsku
    Ze swoich rugzakow wyciongajom żymły z kyjzom, termos z tyjym.
  4. Używane do skazowaniŏ tego, co je we postrzodku jakigoś nŏczyniŏ.
    • 2017, Gotyk w godce. Jednoaktówki po śląsku
    Ze swoich rugzakow wyciongajom żymły z kyjzom, termos z tyjym.
    • 1936, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny
    miski z łowięzim mięsem abo świńską pieczónką, talyrze z polywką, konewki i szolki z kawą, szklónki z piwem i winem
  5. Używane do skazowaniŏ, co coś abo ftoś mŏ ze sobōm.
    Zbudujymy sie tam małŏ, przitulnŏ chałpka z kōminym.
    • 2017, Marcin Melon, Umrzik we szranku
    rubo baba z dauerwelōm na gowie wlazła ôroz do kuchnie
  6. Używane do skazowaniŏ ôkoliczności, co z niymi coś sie dzieje.
    • 1995, Bogdan Dzierżawa, Utopek z Wielopola
    Nikerzi to i tak beczeli i z larmym ich mamy do szkoły kludziyły.

składnia:

  1. z + B.
  2. z + B.
  3. z + N.
  4. z + N.
  5. z + N.
  6. z + N.

kolokacyje:

  1. kawa z mlykym, sznita z kyjzōm
  2. auto z ludźmi
  3. baba z chopym

antōnimy:

  1. do
  1. bez
  2. bez
  3. bez
  4. bez

frazeologijŏ:

chodzić z gŏjikym, chodzić z mŏjikym, iść z nŏwiydzkōm, mieć z czegoś ôstudã, pōjść z Dawidym na harfie grać, przijść z kolyndōm, robić z bąka konia, robić z bąka woła, robić z kōmŏra woła

Inksze jynzyki

  • angelski: 1. from, 2. from, 3. with, 4. with, 5. with, 6. with
  • czeski: z, ze, od, s, se
  • francuski: avec, de, en
  • hiszpański: con, de
  • italijański: con, da, di
  • niymiecki: aus, mit, von
  • polski: z, ze
  • ruski: из, с, со
  • słowacki: z, od, s, so
  • ukrajiński: з, зі