po

Inksze formy

pō

Etymologijŏ

Ze prasłowiańskigo *po, ze praindoeuropejskigo *h₂(e)po.

Wymŏwa

AS: [po], dycki przed zamianiami mie, niego, nij, nŏs, nich umiyniŏ sie w pō [pȯ] i akcyntuje sie je wtynczŏs jak jedne słowo: pō mie (niy: pō mie). Czynsto przechōd ku [pȯ] trefiŏ sie przed inkszymi słowami, co sie zaczynajōm ôd spōłgłosek nosowych m, n, ń, ale to niyma prawidło.

Przimianek

po przimianek

1. Używany do ôkryślaniŏ materyje abo przestrzyni, kaj sie ôdbywŏ ruch.
   • 1957, Stanisław Ligoń, Bery i bojki śląskie

   zaś jak go z tej rzyki wywlykli, to go włócyli po gościńcu.

   • Protokoły sōndowe sōndu rozjymczego we krysie strzeleckim 1845-1938

   Johann Woliny zastrzelōł Sŏrnika na pańskiy łōnce na jōnōwce a Pika go wziōn a wlyk go po trŏwie aż do niego

2. Używany do ôkryślaniŏ, co dzieje sie przōdzij we czasie.
   • 1937, Reinhold Olesch, Die Slavischen Dialekte Oberschlesiens

   A po ôbiedzie, to poty jeszcze wszyscy dostanōm pierniki.

3. Używany do ôkryślaniŏ strōny, pōnktu we przestrzyni.
   • 1899, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 1

   I tak po prawej strōnie tej szubenice postawił, co byli bioli ôbleczōni a po lewyj strōnie postawił tych, co byli cŏrno ôbleczōni.

4. Ze przezywać, wrzeszczeć, drzeć sie etc. używany do ôkryślaniŏ ôdbiorcy kōmunikatu.
   • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2

   A ôn mu zaś prawiōł, coby tak niy wrzeszczoł pō nim, żeby hned sie dostoł.

   • 1948, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny

   Jo wiem, że choć czasem mronczycie i po mie buczycie

5. Używany do ôkryślaniŏ, iże ta sama liczba tykŏ sie wiyncyj jak jednego przipadku.
   • 1976, Brunon Strzałka, Bojki i Godki Śląskie

   Ale jak ci Skarbnik poszczyńścił, toś za szychtam poradził zrobić i trzi fedrōnki fajnego wōnglo po trzi piōntoki ze fedrōnek

   • 1946, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny

   Włazili po jednemu abo po dwóch do kożdej chałpy i poczli łozprowiać z kobietami.

6. Używany do ôkryślaniŏ spusobu abo ôkoliczności wykōnowaniŏ jakijś czynności.
   • 2014, Mirosław Syniawa, Dante i inksi

   Dziwowoł bydzie sie im możno jyno tyn, co ciyngym słyszoł, że po ślōnsku to idzie w nojlepszym razie gŏdać wice i bŏznować

   • 1929, Teodor Wylężek, Poświyncynie naszego nowego kościoła

   Napoczōno sie ô trzi sztwierci na siōndmõ, jeszcze po ćmŏku.

   • 1961, Alfred Zaręba, red., Śląskie teksty gwarowe

   Po bosŏku tam chodzić niy idzie skuli ôstrych kamiyni

7. Używany do ôkryslaniŏ cylu czynności.
   • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2

   Kōmraci po żebraniu chodzili.

   • 1948, Gawędy Stacha Kropiciela, Gość Niedzielny

   Powiem prosto z mostu: przychodza do Wos po prośbie.

8. Używany do ôkryślaniŏ tego, co wcześnij było we jakimś nŏczyniu.
   • Zbigniew Kadłubek, Wynokwianie Kadłubka, Gryfnie

   Wyciepuje sie na hasiok oszkrabiny, prozne biksy po piwie, zgnite jabka, flaszki, niymodne strzewiki

9. Używany do ôkryślaniŏ cechy używanyj do poznaniŏ kogoś abo czegoś.
   • 2011, Alojzy Lysko, Duchy Wojny: W objęciach śmierci

   Po głosie żech go poznoł.

10. Używany do ôkryślaniŏ kogoś abo czegoś, co sie zabiyrŏ z miejsca, co sie dō niego udŏwŏ.
    • 1901, Lucjan Malinowski, Powieści ludu polskiego na Śląsku, cz. 2

    I tak krōl powiedzioł: idźcie mi po niego, jŏ go tu chcã mieć.

11. Używany do ôkryślaniŏ dŏwnego posiedziciela rzeczy abo cechy.
    • 1995, Bogdan Dzierżawa, Utopek z Wielopola

    yno musisz tam po niydzieli wybiylić i te klamory wychronić co tam jeszcze po starzikach zostały

    • 1934, Feliks Steuer, Dialekt sulkowski

    Starzi ludzie dŏwali miōna po ôjcu, po matce abo z przŏcielstwa.

składnia:

1. po + Ms.
2. po + Ms.
3. po + Ms.
4. po + Ms.
5. po + B. / Ms.
6. po + C. (ze archajicznōm kōńcōwkōm -u)
7. po + Ms.
8. po + Ms.
9. po + Ms.
10. po + B.
11. po + Ms.

kolokacyje:

1. po zŏlu, po trŏwie, po drōdze
2. po śniŏdaniu, po robocie
3. po lewyj, po prawyj
4. pō mie, po ciebie
5. po siedmiu, po ôźmiu, po dziewiyńć
6. po nagu, po sagu, po ćmŏku, po bosŏku
7. po żebrze, po pytaniu, po prośbie
8. po tyju, po harbacie
9. po ôczach, po ôknach
10. po wodã, po zakupy, po bajtla
11. po braciku, po siostrze

synōnimy:

1. na

3. z
4. na
5. z

antōnimy:

1. nad, pod
2. przed

Frazeologijŏ

• ani pies po kimś niy zaszczekŏ
• chodzić po czŏrnu
• niy dać sie po nosie brzdōnkać
• niy dać sie po gowie tańcować
• po chopsku
• po cichu
• po ćmŏku
• po dupie
• po fechcie
• po galŏtach
• po gŏjiczku
• po gymbie
• po jasnŏku
• po jednych piniōndzach
• po nagu
• po naszymu
• po pańsku
• po ptŏkach
• po pysku
• po rzici
• po sagu
• po słowie
• po sztyrech
• po winszu
• po żebraniu
• po żebrze
• rzōńdzić po prōznu
• zmustrować kogoś od dołu aż po wiyrch
• zubrować po kimś

Inksze jynzyki

• angelski: 1. on, through, 2. after, past, 3. on, 4. at, 5. each, 6. in, 9. by, 11. after
• czeski: po,
• francuski: après
• hiszpański: después de
• italijański: seguente
• niymiecki: an, auf, bis, je, nach
• polski: po
• ruski: по, после
• słowacki: po,
• ukrajiński: по