Ślōnskŏ tastatura do systymu macOS.
Knefle podstawowe:
Ô (uo) jak we słowach „ôkno” abo „ôstuda” – Alt+O
Ō (ů) jak we „dōm” abo „rechtōr” – Alt+U
Knefle ekstra (do używanio w tekstach naukowych i specjalnych):
Ŏ (normalne o na wschodzie, ou wele Ôpolŏ) jak we „trŏwa” abo „jŏ” – Alt+A
à (a/am/nosowe a) jak we „robiã”, „pierã”, „(kogo? co?) krowã” – Alt+E
Õ (nosowe o) kōniec przimiotnika we bierniku i kōniec słōw, co sie kōńczōm na -yjŏ i -ijŏ tyż we bierniku: „(kogo? co?) rewolucyjõ” – Alt+P
Wideo, co w nim ślabikorz je wytuplikowany, a niżyj transkrypcyjŏ:
We ślabikŏrzu ôryginalnie je piyńć ekstra liter, ale tych dwōch z welōm używajōm ino hardkorowcy i niy ma ich ani we korektorze, ani we wiynkszości ksiōnżek, bez to wytuplikuja wōm te trzi nojważniyjsze.
Piyrszŏ z nich to o ze cyrkumfleksym, ale bydymy na nia gŏdać o z daszkym. We ślōnskij gŏdce we wiynkszości słōw, co sie zaczynajōm na o, nasza wymŏwa sie tak choby ôtwiyrŏ, prŏwda? Ôna sie ôtwiyrŏ. Ale skuli tego, że w niykerych wariantach we gŏdce idzie pedzieć otwiyrŏ: Ona sie otwiyrŏ (i to niyma błōnd), ôznaczōmy to takōm literōm, coby kożdy mōg sie to przeczytać po swojimu.
Tyn knif wymŏwianiŏ idzie znojść już we brifie Ambrożego Szklŏrza z Ôlesna ze 1574 roku, kery żałuje sie przed ksiyńciym:
[…] ôni na to nic niydbajōncy tego jij niy chcōm wydać z takowyj ôjczyzny i macierzyzny. Gdyż jŏ ubogi czowiek żałowałech sie przed jejich panym, panym Piotrym Biskupskim, a ôn im przikazowoł, aby sie s niōm zgodzili dobrowolnie, a ôni na to jij jyno […] talarōw postymplowali nad testamynt, a testamyntu ôpisanego niy chcōm ôkazać,…
Je ino jedyn wyjōntek, kaj ô niy stŏwŏ na przodku słowa: we nowszych niymieckich zapożyczyniach, jak ōma, ōpa abo ōberiba. Bez to piszymy: ôkno, ôko, ôstuda, ôbalić, ôgyń, ale ōły, ōnmyglich.
I to je ta drugŏ litera we ślabikŏrzowym alfabecie. To je o z makrōnym i niy wiym, jak na nia inakszyj pedzieć. To je głoska, co je nojbarzij typowŏ dlŏ ślōnskij gŏdki. Po polsku ôna sie straciyła pŏra stoleci tymu i bez to ludzie niy wiedzōm, jak ja zapisać. Jedyn ja zapisze jako u, a jedyn jako o, bo to je coś miyndzy o i u, pra?
Ale niy gŏdōmy Ślonsk, niy gŏdōmy Ślunsk, ino gŏdōmy Ślōnsk. Niy gŏdōmy chopcuw, niy gŏdōmy chopcow, ino godōmy chopcōw. Niy rechtor, niy rechtur, ino rechtōr. Po polsku tyż sie kejś tak gŏdało, ale terŏz sie to wymŏwiŏ jako normalne u. Bez to mŏcie u ôtwarte i u zawarte. U ôtwarte sie dycki wymŏwiało jak u, a u zawarte sie wymŏwiało jak po ślōnsku.
Ślōnske ō idzie znojść dycki przed głoskami nosowymi: m, n, ń, i tam, kaj po polsku je u zawarte. Bez to piszymy: wōngel, dōm, siednōńć, chopōw, rechtōr, drōt, bōty. Te dwa ôstatnie to sōm wyjōntki, w kerych po ślōnsku wymŏwiŏ sie blank inakszyj niż po polsku i niy ma na to prawidła. Trza sie tego nauczyć.
I ôstatniŏ litera we tym alfabecie to je o z brewisym, na kero bydymy gŏdać o z ptŏszkym. We gŏdce mōmy trzi knify wymŏwianiŏ tego. Na wschodzie je to normalne o, tak jak gŏdōm jŏ. Ale za Gliwicami, bez Strzelce, aż za Ôpole wymŏwiŏ sie to ou. Tak samo gŏdŏ Jan Roś ze Sowina we tekście z 1956 roku: Joł sie najmnōł do polowanioł i tak samo gŏdŏ Chop w kuchni. Za to miyndzy Koźlym, Raciborzym, Głubczycami i Prudnikym gŏdŏ sie au. Tak gŏdoł Feliks Steuer, stōnd ôd niego dzieło mŏ tytuł Ostatni gwojźdźaurz. Jakby ôn bōł z Bytōmia, toby tytuł bōł Ôstatni gwoździŏrz.
Kedyś, jak po czesku, ślōnsku i polsku gŏdało sie tak samo, to ślōnske o, ou, au wymŏwiało sie inakszyj. To było duge a. I to duge a po polsku sie skrōciyło do normalnego a, po ślōnsku przeszło w to, jak dzisiej gŏdōmy, ale po czesku ôno durch normalnie fōnguje. Bez to po polsku gŏdŏ sie trawa, po ślōnsku trŏwa, a po czesku tráva. Czeskŏ Republika po Czesku to je Česká republika, a po polsku Republika Czeska. Stōnd wiymy, kaj sie dŏwŏ o z ptŏszkym. Jak po polsku je a, a po ślōnsku o, to na 90 procynt tam bydzie tyn brewis. Na 90%, bo sōm dwa wyjōntki: Jak pō nim stoji ł abo j, to piszymy to jako normalne o. Bez to piszymy: kołŏcz, mŏsz, zielōnŏ trŏwa, rewolucyjŏ, ale mioł, cołki, znojść, nojsrogszy.